Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Asdzą́ą́ Báhoozhóní yinishyé.

woman happy 1-called.NI

’Ałk’idą́ą́’ shimá b na’nishkaadgo ’aghaa’ yisdizígíí dibé yázhí yichíihgo yizénéíłt’ih.

long ago 1-mother 3-with SUP-1-herd.I-GO wool 3-spin.P-ígíí lamb 3-birth.P-GO 3-neck-around-3-tie.P

’Áłtsé biba’ dooleeł ’áko shį́į́ ’índa nihił dah adidoolwoł.

first 3.for will until then only 1.with start 3-drive.F

Bee’eldííldahsinil kintahdi sh ’oolwoł ńt’éé’ tsístł’ahazt’i’ léi’ góne’ sh ’o’oolwod.

Albuquerque town-at 1-with 3-run.Prog past deadend a areal-in 1-with 3-drive.P

Bibee’eldǫǫh haiyííłhan’ii’ ’bįįh yił ’adeesdǫǫh.

gun 3-jerk.out.P-and deer 3-shot.P

bik’ídadeediz

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.P

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

Chidí bikéé jį' adeez'áhí bikee' nitsaaígíí 'éí nahałnii'.

pickup.truck 3-tire 3-big.NI.-NMLZ TOP 3-1-buy.P

dajiigish

pl-3DO-4dpl-make.one.cut.in.it.I

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

Damóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.

Sunday past Santa.Fe-to 1-go.P

Damóogo nihaa náájídááh.

Sunday.GO us.return 4-again.visit.F

daoo’aal

pl-3DO-2dpl-chew.it.P

Dibé t’áá daaztsą́ą́ lágo bik’íníyá.

sheep just pl-3-die.P DISC-GO 3-onto-1-come.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

didínóołkał

3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).F

Diné bikéyah bikáa’gi ndahonidzood yę́ędą́ą́’ Naatsis’áán hoolyégóó niha’áłchíní bił ’adahineet’į́į́’.

Navajo 3-land 3-on-at pl-areal-3-flee.pl.P past Navajo.Mountain areal-be.called.NI-to 1pl-children 3-with pl-1dpl-sneak.off.P

dishhį́į́h

3DO-1-melt.it.F

Díí yiską́ągo ’íídííłtah.

this tomorrow 3-2-read.F

Doo ’áłah dadiidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

Doondó’ ’awéé’ yicha da.

not.even baby 3-cry.I NEG

díníshkaad

3DO-1-start.to.herd.them.(animals).I

Gohwééh nayiisnii’diísh b bééhózin?

coffee 3-3-buy.P-at-Q 3-with 3-know.NI

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadínííłchał

3DO-2-card.it.(as.in.wool).F

hainiłchaad

3DO-3-card.it.(as.in.wool).I

hanołchaad

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).I

haníłchaad

3DO-2-card.it.(as.in.wool).I

haołgéésh

3DO-2dpl-cut.it.out.I

Hatáaldi 'iikááh 'atah 'ajóle’.

ceremony-at sandpainting among 4-make.O

hazhdoołtééł

3DO-4-carry.him/her.up.out.of.something.F

Háadi lá lį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3-walk.pl.I

Háísh ’átsą́ą́’ jóyą́ą́’ laanaa nízin?

Who ribs 4-eat.O hope 3-3-want.CI

jidoołbish

3DO-4-boil.it.F

jidíníłkaad

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).I

Ma'ii jooldloshí hane' haigo t'éiyá baa hane'.

coyote 4-walk.Prog-NMLZ story winter only 3-for story

na’ashkǫ́ǫ́’

1-swim.I

Naa’ółí hanii náneeskaadí bił yíyą́ą́’. ’Alóós ga’ (yíyą́ą́’).

bean NEG.FOC tortilla 3-with 3-1-eat.P | rice FOC (3-1-eat.P)

Naʼazhǫǫshgóó dooʼáazhgo nihikééʼ ʼiih deeshwoł.

casino-to 2du-go.F-GO 2pl-follow 3-into 1-run.F

Náneeskaadi t’áádoo naa’ółí bił yíyą́ą’da. ’Alóós t’éiyá yíyą́ą́’.

Tortilla-N (t’áá)doo-NEG Bean-N bił-3-with yíyą́ą’da-3o-1s-eat.P NEG Rice-N t’éiyá-only yíyą́ą’-3o-1s-eat.P.

nidajiskáá’

pl-3DO-4dpl-investigate.it.P

Shich’é’é bi’éé’ bá ’áshłéehgo naat’ą́hí hááłgizh.

1-daughter 3-clothes 3-for 3-1-make-I 1-GO fabric I-cut.P

Shiyáázh Damóogo ’índa ’áádę́ę́’ nídeesdzá

1-son Sunday.GO will.be from 2-returning.F

Shiyáázh nízaadi naalnishgo bídin sélį́į́’.

1-son far-at 3-work-GO 3-lack 1-be.SPN

T’ah doo ashą́ą da.

not.yet 1-eat.I NEG

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

T’áá kintahdi ’ííyą́ą́’ nidi náá’áshdą́.

just town-at 1-eat.P but 3-1eat.R

wooyą́ą́’

3DO-2dpl-eat.it.P

yiishjį́į́ł

Progressive Mode: 1-become.black.Prog

yishtł’ó

3DO-1-weave.it.I

yiłhį́į́h

3DO-3-melt.it.(snow).I