Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Amásání léi’ dibé yázhí yootééł.

grandmother INDEF sheep little 3-3-carry.AnO.Prog

’Ayóo la’ deesdoi nahóółtą́ą́’ laanaa.

very disc 3-hot.SPN 3-rain.O hope

’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ bá nida’deeshjoł.

from.there 1-return.P-GO horse 3-for pl-1-set.out.NCM.F

Asdzą́ą́ yázhí bichidí doondó’ naalnish da.

woman little 3-car not.even but 3-work.P NEG

Baa tįįh náádiikah.

3-for achieve 1dpl-walk.pl.I

Bibee’eldǫǫh haiyííłhan’ii’ ’bįįh yił ’adeesdǫǫh.

gun 3-jerk.out.P-and deer 3-shot.P

Bíni’dii si’ą́ t’áádoo baa nánít’íní.

3-let-stay 3-sit.SRO.SPN just.NEG 3-about 2-bother.NI

Chidí ’anáshdlééh, háálá doo naalnish da.

car 3-1-repair.I because NEG 3-work.I NEG

Da’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo n ’adazh’niiyą́ą́’?

Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happen

Da’adánídi ’áts’ą́ą́’ deeshghał.

restaurant-at ribs 3-1-eat.F

dadołhį́į́h

pl-3DO-2dpl-melt.it.I

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh dzinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

didíłjeeh

3DO-2-start.fire.I

Diné bikéyah bikáa’gi ndahonidzood yę́ędą́ą́’ Naatsis’áán hoolyégóó niha’áłchíní bił ’adahineet’į́į́’.

Navajo 3-land 3-on-at pl-areal-3-flee.pl.P past Navajo.Mountain areal-be.called.NI-to 1pl-children 3-with pl-1dpl-sneak.off.P

Haa'íyee' shimáyázhí daats'í ałtso ch'iyáán 'áyiilaa.

lets.see my-maternal.aunt finished food 3-3-making.P

hadééłbįįd

3DO-1-fill.something.up.with.it.P

Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.

winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GO

haidoołtééł

3DO-3-carry.him/her.up.out.of.something.F

haidééłbįįd

3DO-3-fill.something.up.with.it.P

Hodíína’go deesháál.

in.a.while-GO go.sg.F

K’aa’ísh tsénaa ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?

arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P

Kwii ’áłah ’aleeh léi’ hasht’e náádahojidlééh.

here together meet since prepare again-pl-area-4-tidy.up.R

Na’níle’dii kingóó nisé, naaltsoos t’áadoo niigį́į da.

dismay store-to 1-go.P mail NEG 3-pass-deliver.LPB.P NEG

Naaki nááhaigo shich’é’é náá’íídeeshtah, ní.

Two year.GO 1-daughter again.school.F said.

Nahółtą́ą́’ laanaa t’óó daniidzin.

rain hope just pl-3pl-want.O

Ni daats’í nił bééhózin ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?

2 perhaps 2-with 3-know.CI TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI

nideizlá

pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.

1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NI

niséłkáá’

3DO-1-investigate.it.P

N bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í b bééhózin?

2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI

Níwo’jį’ nídiidááh.

move-to 2-get.up.I

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’go yiishjį́į́’ lá.

sun proportionate 1-swim.CI-GO 1-sun.burn.I DISC

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shizhé’é bichíditsoh yaa naashnish

1-father 3-truck-large on.it 3-3-worked.P 1-father 3-truck-large on.it 3-3-worked

Shí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.

I TOP just work-from town-to 1-go.I

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh lágo.

prayer-GO neg 2-get.up.O LÁGO

T’áadoo hadahooł’áhí.

neg pl-3s-2dpl-make.noise.NP-Í

T’áadoo hosh niyą́ní.

T’ÁADOO cactus 3-2-eat.I-Í

T’áá ’íiyisíí dootł’izhii ’at’e’

really turquoise 3-be.NI

T’óó la’ ajiłhosh.

contrary.to.appearances 4-sleep.NI

Tóógóó łį́į́’ ’ałkéé’ deíkááh.

water-to horse RECIP-behind 3-walk.pl.Prog

Tsinaabąąs bee nida’abąąsgo shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I-GO 1-pass-born.P

Tʼáadoo tʼóó yílnishí.

NEG just 2-work.Prog-í

yideeshjį́į́ł

Future Mode: 1-become.black.F

yishtł’ó

3DO-1-weave.it.I

yishóóh

3DO-1-brush/comb.it.I

Yiską́ągo Bee’eldííldahsinilgóó ’adeesdee’.

tomorrow Albuquerque-to 4-PL.underway.F

Łį́į́’ bik’i na’ashnííł.

horse 3-on 3-1-unsaddle.I