Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.
yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ bá nida’deeshjoł.
from.there 1-return.P-GO horse 3-for pl-1-set.out.NCM.F’Áłah ’aleehdi hastiin léi’ t’óó yááłtih yiits’a’.
meeting-at man INDEF just 3-talk.Prog 3-be.heard.I’Íídeeshwosh daats’í doodaii’ saad naalkaah bindeeshnish.
1-sleep.F maybe or word research 3-1-work.FAdaadą́ą́, hééł sinil gone’ hastht’ehooshłaa.
Day.last belongings storage inside 3-1-clean.PAmá k'adee' neeshch'íí nidahidíídla ní jiní.
pas-mother now piñon 3-1dpl-pick.F 3-say 3-it.is.saidBeeldléí danołtsóós.
blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.IBeeldléí danołtsóós.
blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.Ibik’ídeediz
3DO-1dpl-wrap.it.around.it.PCh’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.
watermelon again-1-eat.RCh’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.
watermelon again-1-eat.RCh’iiyáán la’ doo łikan da.
food LA’ NEG 3-sweet.NI NEGCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad t’éiyá bee yádeilti’ nít’ę́ę́’.
formerly Navajo language only 3-with pl-3-speak.I pastChidí nidabinołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.IDa’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?
Q noon-until outside-at 2-work.PDa’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo ná ’adazh’niiyą́ą́’?
Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happenDa’ shééhonísin?
Q 1-2-know.NIDaané’é baa na’aldeehdi ’at’ééd jooł yídzoołtał.
game 3-to 3-happen.CI-at girl ball 3-3-kick.ProgDah níljííd!
up 2-jump.IDah nóóljííd lágo.
up 2-jump.O don’tdajííshóó’
pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.Pdeiilyį́į́’
pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).PDibé dził binaashii nanishkaad.
sheep hill 3-across.from 3-1-herd.CIdidínóołkał
3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdiilyį́į́h
3DO-1dpl-melt.it.IDlǫ́ǫ́’ ’a’ą́ą́dę́ę́’ hanoolne’ dóó naneesne’.
prairie.dog hole-from stick.head.up.out.P and 3-look.around.PDoo hanii kintahgóó díníyáa da nisin.
NEG contrary town-toward 2-start.go.P NEG 1-think.CIhadajizgeed
pl-3DO-4dpl-dig.it.out.Phadazhdínóołchał
pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).Fhadeidínóołchał
pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).Fhadeishgizh
pl-3DO-3dpl-cut.it.out.Phadoołbįįd
3DO-2dpl-fill.something.up.with.it.Phanołchaad
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).IHáí shą’ ’ałhosh?
who Q 3-sleep.IHodíína’go deesháál.
in.a.while-GO go.sg.FK’ad shicheii bíká ’iishyeed.
now 1-grandfather 3-for 1-run.IKingóó ’anááda’iisdee’.
town-to again-pl-3-go.RNaakiiskánídą́ą́’ dibé tó ła’ bá niníyį́.
two.days.ago sheep water INDEF 3-for 3-1-haul.PNaʼazhǫǫshgóó dooʼáazhgo nihikééʼ ʼiih deeshwoł.
casino-to 2du-go.F-GO 2pl-follow 3-into 1-run.Fneiilyé
3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.INiba’ sézį́.
2-wait 1-stand.SPNNihimásání ha’át’íí lá yinízin?
1dpl-grandmother what LÁ 3-3-want.NINił bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want
- -ísh enclitic for yes/no questionsfind in Navajo Questions Lexicon
- doodaii’ particle orfind in Navajo Questions Lexicon
- daats’í particle for perhapsfind in Navajo Questions Lexicon
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want
Sitsóóké da’ółta’go t’óó bik’iisdził.
1-grandchildren pl-school-GO just 3-1-support.ProgTó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áh’hoot’ééh dooleeł.
water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
- ’áko so, so that, so thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- -tah, -taa-, -ta- among, mixingfind in Navajo Postposition Lexicon
- Neuter Imperfective (NI)
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon