Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.
rolled.intestine some 1-eat.F’Ahwééh bee yishdlį́hígíí bikáá’ ’adání bikáá’ dah yish’ááh.
coffee 3-with 3-1-drink.P-NOM table 3-on up 3-1-put.SRO.U’Atsį’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?
meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI’Ałk’idą́ą́’ dahane’ yę́ę bíneeshdlį́įgo yíłta’.
long.ago pl-story past 3-1-admire.I-GO 3-1-read.P’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.
certainly girl little house-from out-3-walk.F'Azháánee' shi dibé hólǫ́ǫ ndi, dibé ła nahiideeshnih.
even.though my sheep 3-exist.NI sheep one 1-buy.Fbik’ídadohdis
pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.ICh’iyáán t’óó ’ahayóí ndi tó ’ádin.
food lots but water 3-none.NIdajiigish
pl-3DO-4dpl-make.one.cut.in.it.Idajíí’aal
pl-3DO-4dpl-chew.it.Pdaooyą́ą́’
pl-3DO-2dpl-eat.it.Pdazhdiłhį́į́h
pl-3DO-4dpl-melt.it.Ididadiiljeeh
pl-3DO-1dpl-start.fire.Ididínéeshkał
3DO-1-start.to.herd.them.(animals).Fdiidiłjeeh
3DO-3-start.fire.IDíí tł’óół tsin bik’ídísdis.
this rope stick 3-on-3-1-wrap.IDoo ’áłah dadiidleeł da.
NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEGDoo ’áłah dadiidleeł da.
NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEGDoo ndi dichin nizin da.
not.even 3.hunger-I.am.NI NEGdoołbish
3DO-2dpl-boil.it.FDziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.
mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CIGohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ biłgo daats’í nínízin?
coffee only TOP or milk 3-with-GO perhaps 3-2-want.NIHaashíyee' shimá bidzi' izí shił doolwoł hait'éego dilwo'.
try.and.find.out 1-mother bicycle 1-with pas-moving.fast.F 3-1-try.F 3-run.Hastiin éí tsídii ła’ ’adah ’ayídzí’ą́.
man TOP bird INDEF down 3-3-knock.off.SRO.PHazhóʼí sínídá. Tʼáadoo naaní’dííldisí.
careful 2-sit.I NEG again-2-wander.Prog-í
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Ájoolį́į́łfind in Navajo Imperatives
- hazhóʼí carefullyfind in Navajo Adverb Lexicon
- Command, negativefind in Navajo Imperatives
- Command, affirmativefind in Navajo Imperatives
- t’áadoo notfind in Navajo Adverb Lexicon
- Ájoolį́į́łfind in Navajo Imperatives
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
- sédá sit
- Progressive (Prog)
Hádą́ą́’ ’áłtsé chidí naat’a’í nił nast’a’?
When past first airplane 2-with 3-fly.PHáí lá sis łigai ’áyiił’įįh
who-Q belt silver 3-3-make.UHodíína’go ch’í’deeshnił.
later.GO out.animals.FJáan naalnishísh?
John 3-work.I-QJoe dóó Louise dóó Kii dahataał.
Joe and Louise and Kii pl-3-sing.CIKintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz
areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.PMary ha’át’íí lá yinízin?
Mary what Q 3-3-want.NInidajiskáá’
pl-3DO-4dpl-investigate.it.Pnisélá
3DO-1-carry.a.ropelike.thing.around.PNizhónígo saad ha’oodzíí’ ’áníléehgo bik’e’íłchí.
nicely word HO-speak.P 3-2-make.I-GO 3-2-write.ISha’ałchíní ayóó niłch’í naalkídi deineł’į́ ’áko ndi shí éí shináá bąą adin.
1-children very air 3-move.I 3-3.look.I however I 1-eyes 3-on doesn’t exist.Shich’é’é bi’éé’ bá ’áshłéehgo naat’ą́hí hááłgizh.
1-daughter 3-clothes 3-for 3-1-make-I 1-GO fabric I-cut.PShimá sání dah díníilghaazh ’ayiila’ii’, nihí yaa néíni’ką́.
1-grandmother frybread 3-3-make.P-and 1.dpl under 3-3-place.PT’áá ká ’ooshháásh lágo.
neg 1-go.to.sleep.O LÁGOT’áá ’aaníí ’aníigo t’éiyá doo bikee’ saad si’ą́ą da.
truly 3-say.I-GO only NEG 3-behind word 3-sit.SPN NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- t’éiyá onlyfind in Navajo Adverb Lexicon
- T’áá ’aaníí trulyfind in Navajo Adverb Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
- doo expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
- -kéé’ behind, followingfind in Navajo Postposition Lexicon
- Si-Perfective Neuter (SPN)
- da expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon