Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.
lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.
rolled.intestine some 1-eat.F’Akóyaa ’adah, t’áá baa ’áhólchįįh.
there-down down, just 3-to 2-aware.NI’Áshįįh Bii’ Tóógóó náádísdzáago dziłghą́ą́’ hanáádeesh’nah.
Salt.Lake.City-toward again-1-go.F-GO mountain-back again-1-climb.R’Eii ’asdzání t’áá naníle’dii haadzih.
that lady just dismay 3-speak.P’Ííyą́ą́’ dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.
1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P’Ólta’góó daats’í deeshááł doodaii’ jooł bee nideeshneeł.
school-toward maybe 1-walk.F or ball 3-with 1-play.FCh’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.
watermelon again-1-eat.RChahash’ohjí ch’ínááhoníshóó’.
brush arbor-JÍ out-again-area-sweep.RDah nóóljííd lágo.
up 2-jump.O don’tdajoodlą́ą́’
pl-3DO-4dpl-drink.it.Pdaoołhį́į́’
pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).Pdazhdooyį́į́ł
pl-3DO-4dpl-eat.it.FDibé bitah dídéesh’įįł, díkwíínee’ náádeishchį́.
sheep 3-among 3-1-look.F how.many-really again-3-born.Rdizhdidoołjah
3DO-4-start.fire.Fdizhdínóołkał
3DO-4-start.to.herd.them.(animals).FDíí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.
this morning sheep water-to 3-1-herd.ProgDlǫ́ǫ́’ ’a’ą́ą́dę́ę́’ hanoolne’ dóó naneesne’.
prairie.dog hole-from stick.head.up.out.P and 3-look.around.PDziłghą́ą́’í bizaad doo shił bééhózin da.
White.Mountain.Apache-NOM 3-language NEG 1-with 3-ho-know.CI NEGDíí jį́ Nida’iiníísh ’áko shį́į́ nihich’į’ nida’iilyé, ya’?
today Friday then.maybe 1pl-toward 1pl-payment.I Qdíłhį́į́h
3DO-2-melt.it.Ihadajishgizh
pl-3DO-4dpl-cut.it.out.Phadoołtééł
3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.Fhadéélbįįd
3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.Phadínóołchał
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).Fhadííníłbįįd
3DO-2-fill.something.up.with.it.Phaoogeed
3DO-2dpl-dig.it.out.PHaóódziih lágo.
2-speak.O don’tHádą́ą́’ dii hooghan ’íinilaa?
when-past this hogan 3-2-make.Pjidoołbish
3DO-4-boil.it.FKin góne’ siikéé lá jiní.
house in 1dpl-sit.I DISC 4-say.INa’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.
Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GOnijizlá
3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.PNił bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want
- -ísh enclitic for yes/no questionsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- doodaii’ particle orNa’ídíkid bik’ídáahgi
- daats’í particle for perhapsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want




