Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.

rolled.intestine some 1-eat.F

’Akóyaa ’adah, t’áá baa ’áhólchįįh.

there-down down, just 3-to 2-aware.NI

’Áshįįh Bii’ Tóógóó náádísdzáago dziłghą́ą́’ hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-toward again-1-go.F-GO mountain-back again-1-climb.R

’Eii ’asdzání t’áá naníle’dii haadzih.

that lady just dismay 3-speak.P

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

’Ólta’góó daats’í deeshááł doodaii’ jooł bee nideeshneeł.

school-toward maybe 1-walk.F or ball 3-with 1-play.F

Ch’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.

watermelon again-1-eat.R

Chahash’ohjí ch’ínááhoníshóó’.

brush arbor-JÍ out-again-area-sweep.R

Dah nóóljííd lágo.

up 2-jump.O don’t

dajoodlą́ą́’

pl-3DO-4dpl-drink.it.P

daoołhį́į́’

pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).P

dazhdooyį́į́ł

pl-3DO-4dpl-eat.it.F

Dibé bitah dídéesh’įįł, díkwíínee’ náádeishchį́.

sheep 3-among 3-1-look.F how.many-really again-3-born.R

dizhdidoołjah

3DO-4-start.fire.F

dizhdínóołkał

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).F

Díí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.

this morning sheep water-to 3-1-herd.Prog

Dlǫ́ǫ́’ ’a’ą́ą́dę́ę́’ hanoolne’ dóó naneesne’.

prairie.dog hole-from stick.head.up.out.P and 3-look.around.P

Dziłghą́ą́’í bizaad doo shił bééhózin da.

White.Mountain.Apache-NOM 3-language NEG 1-with 3-ho-know.CI NEG

Díí jį́ Nida’iiníísh ’áko shį́į́ nihich’į’ nida’iil, ya’?

today Friday then.maybe 1pl-toward 1pl-payment.I Q

díłhį́į́h

3DO-2-melt.it.I

hadajishgizh

pl-3DO-4dpl-cut.it.out.P

hadoołtééł

3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadéélbįįd

3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.P

hadínóołchał

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadííníłbįįd

3DO-2-fill.something.up.with.it.P

haoogeed

3DO-2dpl-dig.it.out.P

Haóódziih lágo.

2-speak.O don’t

Hádą́ą́’ dii hooghan ’íinilaa?

when-past this hogan 3-2-make.P

jidoołbish

3DO-4-boil.it.F

Kin góne’ siié jiní.

house in 1dpl-sit.I DISC 4-say.I

Na’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.

Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GO

nijizlá

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.P

N bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í b bééhózin?

2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI

Níwe, tʼáádoo ʼałkʼésdisí niyą́ní.

stop NEG candy 3-2-eat.DI.NEG

She’abe’ sits’ą́ą́’ wóódlą́ą́’ lágo.

1-milk 1-from 3-2-drink.O LÁGO

Shich’ah tsékooh góyaa ’adah b ’ííyol.

1-hat gorge areal-down downward 3-with 3-blow.P

Shichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.

1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.P

Shicheii haastihgo łáháda ninálnish.

1-grandfather 3-become.old.P-GO seldom 3-work.R

T’ah doo ashą́ą da.

not.yet 1-eat.I NEG

T’áadoo hoshíníkéhé.

T’ÁADOO 2-scold.NI-Í

T’áadoo hooyání łį́į́’ shidáagi ch’éltáál.

suddenly horse 1-front-at 3-bolt.P

T’áá ’aaníigo chizh yigééł.

really firewood 3-pass-haul.PROG

T’áá shǫǫ t’áadoo chidí bitoo’ nihits’ą́ą́’ ’asdįįd da.

just good NEG car 3.poss-gas 1pl-away 3-dwindle.P NEG

Ts’aa’ t’áá nitsaaígíí bídin nishłį́.

basket just 3-large.NI-nom 3-lack 1-be.NI

yididoołhįh

3DO-3-melt.it.F

yiit’aal

3DO-1dpl-chew.it.P

yiitł’ó

3DO-1dpl-weave.it.I

yiyiigish

3DO-3-make.one.cut.in.it.I

Łį́į́’ dóó łeech’ąą’í dibé bíhooghan góne’ yah ahi’noolcháá’.

horse and dog sheep 3-corral inside into 2-together-run-in.P