Your search for the  saad késhdę́ę́’į́ -di at 
biihidzóhí 50 entries
’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nanilnishgo nee ’ałní’ní’ą́?
yesterday-Q outside-at 2-work.CI-GO 2-with noon’Ahbínídą́ą́’ t’óó ’ahodiyeeshdláałgo biniinaa ’ólta’di doo hah níyáa da.
morning-past with pretend-1-move.Prog-GO 3-because school-at NEG quickly 1-go.P NEG
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- ’ahbínídą́ą́’ this morningsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -dą́ą́’ past time’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - time
 - t’óó withsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -niinaa because of, on account of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - hah, hahí fast, quicksaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 
’Aoo’, ’ashdladigóó ’oolkiłgo ’áádę́ę́’ shił ná’ílwod.
yes five-at-toward clock-GO there-from 1-with 3-return.P
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a date’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - goal
 - -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - transportation
 - ’Áhoodzaii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - na‘oolwoł return’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 
’Áłah ’aleehdi hastiin léi’ t’óó yááłtih yiits’a’.
meeting-at man INDEF just 3-talk.Prog 3-be.heard.IAłk'idą́ą́' 'éiyá naadą́ą́' ’ayóo k'éédadiilyééh ńt'éé'. Díísh jį́įdi 'éiyá kindi nidahaniih.
long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past | this day-at TOP store-at pl-3-pass-buy.CI
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- 'éiyá topic markerfind in Navajo Particle Lexicon
 - nit’ee’ pastfind in Navajo Particle Lexicon
 - ’ałk’idą́ą́’ long ago, formerlysaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - ’ayóo very, extremelysaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - díísd jį́įdi nowadayssaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - ’Ánáhoot’įįhígíí’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - Continuative Imperfective (CI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 
Bee’eldííldahsinil kintahdi shił ’oolwoł ńt’éé’ tsístł’ahazt’i’ léi’ góne’ shił ’o’oolwod.
Albuquerque town-at 1-with 3-run.Prog past deadend a areal-in 1-with 3-drive.P
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - transportation
 - ’Ájoolíiłii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - ’oolwoł drive’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - ńt’éé’ relates to past timesaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - ’Áhoodzaii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - ’oolwoł drive’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 
Da’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?
Q noon-until outside-at 2-work.P
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- da’ particle for yes/no questions
 - ’ałní’ní’ą́ąjį’ noon-untilsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -jį́’ up to, as far as’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - time
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - ’Áhoodzaii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - naashnish work’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 
Da’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?
Q noon-until outside-at 2-work.P
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- da’ particle for yes/no questions
 - ’ałní’ní’ą́ąjį’ noon-untilsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -jį́’ up to, as far as’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - time
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - ’Áhoodzaii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - naashnish work’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 
Da’adánídi ’áts’ą́ą́’ deeshghał.
restaurant-at ribs 3-1-eat.FDaané’é baa na’aldeehdi ’at’ééd jooł yídzoołtał.
game 3-to 3-happen.CI-at girl ball 3-3-kick.ProgDamóogo ’áłah ’aleeh ’áko ’áadi nihaadíínááł.
Sunday 3-gather 3-be so there-at 1-Pl-to-2-arrive.FDá’ák’ehdi t’ah ńt’éé’ t’óó ’ayóigo nahachagii bizhiin yijiłgo yiiłtsą́.
field-at still past many grasshoppers swarm 4-move.along.Prog-GO 3-1-see.PDibé yázhí ła’ yóó’ ’ííyáá ńt’ę́ę́’ tsiyi’di bik’íníyá.
lamb one away 3-go.P past forest-at 3-find.it.PHáadi lá ’ádeiit’į́?
where-at Q pl-3-beHáadi niyaa hazlį́į́’?
where-at 2-under area-grow.PHáadish nichidí nííníłbą́ą́z?
where-at-Q 2-car 3-2-.park.PHoozdo hoolyéedi deesdoi sha’shin. ’Áyaańda (’áyąą) diné bi’éétsoh t’áá gééd ndaakai.
Phoenix areal-called-at hot possibly no.wonder person 3-coat without pl-3-go.pl.PHoozdodę́ę́’ Łééchąąłgaii bee nááshdááłgo Kinłánídi da’jiyání góne’ sédáago shiyaa haalwod lá.
Phoenix-from greyhound.bus 3-with 1-return.Prog-GO Flagstaff-at cafe into 1-sit.SPN-GO 1-under 3-run.P DISC
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - -ee by means of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - instrumental
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - Si-Perfective Neuter (SPN)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - sédá sit’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - -yaa under, beneath, down’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 
Hoozdohdi ’éí doo ’ashohodoobéézhgóó deesdoi.
Phoenix-at TOP extremely 3-hot.SPNK’ad Na’nízhoozhídi naasháa le’.
now Gallup-at around-1-walk.I hopeKin Łánídiísh ’éí doodago Bee’eldííldahsinildi daats’í naniná?
Flagstaff-at-Q TOP or Albuquerque-at perhaps 2-go.around.CIKinŁánídi ’ííníshta’ ńt’éé’ ’áádóó t’áá ’ániidígo ’áadi náánísdzáá ńtéé’ ’ééhosisya’ lá.
Flagstaff-in 1-study.P past and.then just recently there-at 1-return.P past 1-get.hazy.P discNa’nízhoozhídi Naasht’éshí ’Atsá’jí yee nááda’alzhish.
gallup.at Zuni.people eagle-way 3-with again-pl-3-dance.R
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- ’Ánáhoot’įįhígíí’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - -jí designates ceremonies, religious and political institutions and lifeways’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -ee by means of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - ’Ánáhoot’įįhígíí’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 
Naakidi tsin sitą́ądi daats’í kinaaldá bił ’ahééniijéé’.
two mile 3-run.pl.P-at maybe purberty.ceremony 3-with RECIP-1dpl-run.pl.PNaalyéhé bá hooghandi t’ah doo dá’deelkaałdą́ą́’ nisingo na’ńle’dii tsį́į́ł shiisxį́ (siisxį́).
trading.post-at just NEG 3-PASS-close.I-past 1-think.N-GO dismay speed 1-3-kill.PNaalyéhé bá hooghandi tł’oh hániikai ńt’éé’ ’áníídí yee’ ’ásdįįd lágo ’áadi niikai.
trading.post-at hay 1dpl-go.pl.P past recently very 3-disappear.P DISC-GO there 1dpl-go.pl.P
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- -á for, for the benefit of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - benefactive
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 - ńt’éé’ relates to past timesaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - time
 - ’ániidígo recently, not long agosaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - time
 - -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 
Nichidí lá háadi nííníłbą́ą́z?
2-car-Q where-at 3-2-park.PNichidísh háadi nííníłbą́ą́z?
2-car-Q where-at 3-2-park.PNidáa’di 'áká' 'ajólyééd.
enemy.way.ceremony-at 4-for 4-run.ONíléí dá’ák’ehdi ła’ joogááł.
there cornfield-at some 4-walk.ProgNTUdi yee’ da’íídóółtah yéeni’ háajį́’goshį́į́ da daįįnóołta’.
NTU-at really pl-2dpl-attend.school.R contrary.to.assumption somewhere such.as pl-2dpl-study.P
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - yee’ really, in truth, very, extremely.find in Navajo Particle Lexicon
 - ’Ánáhoot’įįhígíí’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - yę́ę, yéeni’ expresses a desirefind in Navajo Particle Lexicon
 - da such things asfind in Navajo Particle Lexicon
 - ’Áhoodzaii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 
Ólta’di ndeii’néego ’ashkii ła’ kin bizánághahdę́ę́’ shich’į’ ch’élwodgo bił ’ahídégoh.
school-at 1pl-play.I-GO boy some building-3-around-from 1-to out-3-run.P-GO 3-with 3-1-collide.P
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -zánághah around’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -ch’į’ to, toward’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 
Ólta’di ndeii’néego ’ashkii ła’ kin bizánághahdę́ę́’ shich’į’ ch’élwodgo bił ’ahídégoh.
school-at 1pl-play.I-GO boy some building-3-around-from 1-to out-3-run.P-GO 3-with 3-1-collide.P
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -zánághah around’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -ch’į’ to, toward’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 
Shikindóó t’áá ’ahanidi nikin si’ą́
1-house-at just near-at 2-house 3-sit.P.SROShimá dóó shizhé’é Yootóodi ’ółta’ ńt’éé’.
1-mother and 1-father Santa.Fe-at 3-go.to.school.NI pastShį́įgo dooládó’ deesdoi da lá, Hoozdodi!
summer-go certainly hot.SPN DA DISC Phoenix-atShí Kinłánígóó shił ’ayóó ’ánízáád ’áko ndi sitsóí ’éí bił ’áyídí.
I Denver to 1-with 3-far.NI but 1-grandsongranddaughter 3-with nearby
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - ’ayóigo very, extremelysaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -á for, for the benefit of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -á for, for the benefit of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 
T’ah doo lą’í náháhą́ądą́ą́’ ’Ashįįh Bii’ Tóodi shighan nít’ę́ę́’.
still NEG many year-past Salt.Lake.City-at 1-home pastT’ah doo lą’í náháhą́ądą́ą́’ ’Ashįįh Bii’ Tóodi shighan nít’ę́ę́’.
still NEG many year-past Salt.Lake.City-at 1-home pastT’ah nagháíí yę́ędą́ą́’ ’áłchíní nízaadi da’ółta’ nít’ę́ę́’.
still there past children far-at pl-3-read.I pastT’ahádą́ą́’ niha’áłchiní ’ólta’di bá hada’didoołííł.
right.now 2pl-children school-at 3-for pl-2dpl-enroll.FT’áá ní’áłtsé hooghandi nánísdzá.
thus you first home-at 1-arrived.Rev. PT’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.
once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.PTó bee naat’ahí yę́ę bitł’áahdi yiichxii’ lá.
water canteen past 3-under-at 3-rust.P DISCYiską́ągo níléí hódahdi ’ółta’di ni’dí’néeshtįįł nissin.
tomorrow that up.at school-at 1-teach.F 1-want.CI
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- Náásgóó’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - na’nishtin teach’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - Continuative Imperfective (CI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - nisin think, want’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - yiską́ągo tomorrowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - location
 
Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?
tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - háá-P.ENCLITIC where
 - -sh enclitic for content questions
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - Náásgóó’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - yíshą́ eat it’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - Continuative Imperfective (CI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - nisin think, want’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 
Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?
tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI
’íísíníłts’ą́ą́’		
	
bee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - háá-P.ENCLITIC where
 - -sh enclitic for content questions
 - -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
 - Náásgóó’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - yíshą́ eat it’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - Continuative Imperfective (CI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 - nisin think, want’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
 




