Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

Abínídą́ą́’ kintahgóó dah didoohkah.

morning-past town-GÓÓ up start-3pl.go.F

’Ayóo łį́į́’ sh naalgeed diní, ’ííshją́ą́shį́į́ díí łį́į́chogii bikáá’ dah ńdaah!

very horse 1-with 3-buck.CI 3-2-say.NI lets.see this stallion 3-on up 2-sit.I

’Ałk’idídą́ą́’ kin ’áshłaa ńt’éé’ ’éí t’ahdii bii’ shighan.

quite.long.ago house 3-1-make.P past it still 3-in 1-home

’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.

noon-GO spring-at refl-1du-meet.F

’Eii mósí tsásk’eh bik'i dah síłteeh.

that cat bed 3-on up 3-2-AO.CI

’Éí naanishígíí haa nízahdę́ę́’ binanilnishgo hoolzhiizh?

that work-ÍGÍÍ how 3-long.N-past 3-2-work-GO time.move.P

-di

-í + -jígo

-nánii

Béeso bá hooghandi béeso ch’ééh ’adííníshkeed.

money 3-for house-at money in.vain 1-ask.I

Béésh náábał dóó haa nízahdi nighan?

windmill and how 3-long.N-at 2-home

Ch’ééh jiyáání hooghangóó dah dii’ą́ągo shee nahóółtą́.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-rain.P

Ch’iyáán ’ádaasdįįdgo kingóó ła’ hááshááł.

food pl-3-run.out.P-GO store-to some area-1-go.get.Prog

aad ’át’éii">Ch’į́į́góó baa ntséskees.

fail 3-about 1-think.I

Chidíísh bee hólǫ́ doodago ni daats’í chidí nee hólǫ́?

car-Q 3-with 4-exist.N or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

Da’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?

Q noon-until outside-at 2-work.P

Da’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

Diné nihaikaíígíí nihizaad nideilkaahgo ayóó bił danilį́ ’áko ndi doo ’akót’ée da.

people 1dpl-3-come.pl.P-COMP 1dpl-language pl-3-1-investigate.I-GO very 3-with pl-3-be.NI even so NEG thus-3-be.NI NEG

Díigi ’át’éegoósh ’ájiił’įįh?

this-at 3-be-GO-Q SUP-4-do.P

Dííshjį́į́góó shizhé’é łáháda b ná’ahiistsééh.

nowadays 1-father seldom 3-with RECP-1-see.R

Doo kingóó diit’ash da.

NEG town-to 1dpl-go.du.Prog NEG

Dził bit’ááhgi bįįh halzheeh.

Mountain 3-close.to-at deer 3-3-hunting.CI

Díí jį́ Nida’iiníísh ’áko shį́į́ nihich’į’ nida’iil, ya’?

today Friday then.maybe 1pl-toward 1pl-payment.I Q

Ha’át’íí bik’i dah sínídá?

what-Q 3-on up 2-sit.I

Háadi lá ’ádeiit’į́?

where-at Q pl-3-be

Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?

when-past-Q Mary school-from 3-return.P

Hoozdo hoolyéedi deesdoi sha’shin. ’Áyaańda (’áyąą) diné bi’éétsoh t’áá gééd ndaakai.

Phoenix areal-called-at hot possibly no.wonder person 3-coat without pl-3-go.pl.P

Hoozdohdi ’éí doo ’ashohodoobéézhgóó deesdoi.

Phoenix-at TOP extremely 3-hot.SPN

Jooł nits’ą́ą́’ nídiish’aah.

ball 2-away.from up-begin-1-lift.I

Kin bighą́ą́’dę́ę́’ hadah ’adzííłhaal ndi t’áadoo ’ádadénih da.

house 3-to-from down 1-tumble.P but NEG RFLX-1-hurt.P NEG

Kingóó déyáhą́ą́’ łá’í nidi doo bénáshniih da.

store-to 1-go.P-past but NEG 3-1-remember.CI NEG

Mary bimá sání yá ’ata’ halne’.

Mary 3-grandmother 3-for indef-between 3-talk.DI

Na’nízhoozhígóó náádínídzáago háadish ’adeeshį́į́ł nínízin?

Gallup-toward again-2-go.R-GO where-Q 1-eat-F 2-want.NI

Sam ’ádił yálti’.

Sam reflx-with 3-talk.DI

Shicheii béeso bideená naalnish.

1-grandfather money 3-exchange.for 3-work.I

Shighandóó ndáá’góó ’ada’iisdee’go nihí ’éí t’áá yiike’.

1-home-from war.ceremony-to 3-go.away.P we.du.pl TOP just 1du-remain.behind.P

Shínaaí chidí b dah diilwodgo bizánághah góne’ łeezh ’adzíísi’.

older.brother car 3-with up 3-run.I-GO 3-around areal-in dust 3-trail.P

Shínaaí shich’ą́ą́h naaghá.

1-older.brother 1-protect 3-go.CI

Sitsiitł’óól tsásk’eh bikáá’ dah yishłééh.

Navajo.hair.tie bed 3-on up 3-1-put.SFO.U

T’ah ’abíínídą́ą́’ naanishgóó dah dii.

still morning-past work-to up start-1-step.I

T’áá ’ałkéé’ ’azee’ííł’íní bił yah ’adahaadzá.

just one-behind-another doctor 3-with 3-in 1Dist-4-go.I

T’áá ch’ééh ’ásht’į́įgo bįįh biyaaghah ’eelwod.

just in.vain 1-act.NI-GO deer 3-around.corner 3- run.away.P

Tó dílchxoshí sits’ą́ą́’ wóódlą́ą́lágo.

soda 1-from 3-1-drink.O don’t

Tó tsíídkáá’ didíkaah.

water charcoal-on start-3-2-put.I.OC

Ts’aa’ wolyéhę́ę k’ad t’áá ’íiyisíí bídin hóyéé’.

basket 3-call.NI-past now really 3-without HO-lack.NI

Tsin níbaal yíyah ’ada’atsih.

post tent 3-under 3-3-set posts.I

Wónáasdóó t’óó tsé’édin nihee deezhchííl.

so.then just overwhelm 1pl-with 3-snow.P

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Łį́į́’ bik’i dah ’ashishnííł.

horse 3-on up 3-1-saddle.I