Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Abe’ yistiní hazhóó’ógo ni’ ninishtłeeh ńt’éé’ nááłhęęsh.

ice.cream carefully stop 3-1-stop.carry.I past 3-fall.P

’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah ’atah ’adishdiłgo ’i’íí’ą́.

yesterday 1-for 3-passing down 1-play.stick.dice.RI-GO evening

’Ahbínídą́ą́’ hashbį’go baa nídiisdzá ’ákondi t’áadoo ’áłtso da.

morning-past 1-clear.I-GO 3-for 1-start.P however but not-yet all NEG

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin díínii’.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.P

’Ajóółháásh laanaa.

4-sleep.O wish

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł lágo.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O LÁGO

’Ałk’idą́ą́’ Naayéé’ Neizghání ha’a’aahjigo ’atsiniltł’ish bił dah yizdéél jiní.

long.ago Monster Slayer east-to lightning 3-with up 3-move.SFO.P 4-say

’Ííshją́ą́ díí ’atoo’ béésh bii’ kǫ’í bikáá’ dah séką́.

don’t forget this stew stove 3-top up 1-put.P.OC

’Oółháásh lágo.

2-sleep.O don’t

-doondó’ --- da, doo ndi ---da, doondó’ ndi --- da

Bee ’atiní ’éí doo ’ashohodoobéézhgóó bee ’azk’az.

freezer TOP extremely 3-with 3-cold.SPN

Chidí bąąh dah sitání bąąh dah shishtįįh ńt’éé’ adaagizí doo ’éí da lá.

car license plate 3-1-put. I SSO past Sup-with screw neg that neg Disc.

Chidí bits’ą́ą́’ niiltłago t’óó yíyooyił.

car 3-from 3-stop.P-GO just 3-3-push.Prog

Chidí k’adę́ę yichxǫǫh lágo naháłnii’.

car almost 3-fall-apart.I altered 3-1-buy.P

Da’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?

Q noon-until outside-at 2-work.P

Dah doónááł lágo!

up 2-go.F don’t

de, deg

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

dooshą’ léi’ --- lá

Dził bíchį́į́shk’ą́ą́h gódeg hoołtį́į́ł.

mountain 3-nose-against areal-up areal-rain.Prog

Haahláyéé ’ajiiłhosh.

don’t.dare 4-sleep.I

hahí

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with area-good.N neg

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ nishishnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.P past neg 1-with 3-good.N neg

Hastiin éí tsídii ła’ ’adah ’ayídzí’ą́.

man TOP bird INDEF down 3-3-knock.off.SRO.P

K’ad cháshk’eh góyaa tó deg ’anool’ąął.

now wash area-down water up 3-move.Prog

Kʼadí! Tʼáadoo tʼóó ’ííyį́į̨́łí.

stop NEG just 2-eat.Prog-í

Na’níle’dii béeso ła’ haaníníl, t’áadoo tł’oh nidziisnii’ da.

dismay money some 4-3-1-give.PlO.P NEG hay 3-4-buy.P NEG

Na’ńle’dii. Tó háníyá, tóhą́ą ’ásdįįd lá.

dismay water areal-1.go 3-disappear.P DISC

naa

Naalyéhé bá hooghandi t’ah doo dá’deelkaałdą́ą́’ nisingo na’ńle’dii tsį́į́ł shiisxį́ (siisxį́).

trading.post-at just NEG 3-PASS-close.I-past 1-think.N-GO dismay speed 1-3-kill.P

Ni ga’ k’ad dibé bikéé’ díínááł.

you EMPH now sheep 3-behind 2-go.F

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shimósí yázhí tsin yąąh dah sidáago hádésh’na’ ńt’éé’ ’áłt’ąą hadanáálwod.

1-cat little tree 3-on up 3-sit.SPN-GO 1-climb.P but after.all 3-run.down.P

Shiníbaal doo tó biníkáogeeh le’ ’át’éégóó ’íishłaa.

1-tent NEG water 3-through-3-flow.O proof.against-NEG 3-1-make.P

Shiyáázh nih ’oołbąs dooleeł.

1-son 1pl-with 3-drive.Prog will.be

Shínaaí chidí b dah diilwodgo bizánághah góne’ łeezh ’adzíísi’.

older.brother car 3-with up 3-run.I-GO 3-around areal-in dust 3-trail.P

Shoo, nahachagii t’óó ’ahayóí nihaanáá lá; ’áko shį́į́ baa ’ákodanosin dooleeł.

hey.look grasshopper merely many 1pl-to 3-migrate.P mirative then maybe 3-of 2pl-be.aware.NI FUT

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh lágo.

prayer-GO neg 2-get.up.O LÁGO

T’áá hazhóó’ógo yisháałgo biniinaa shaa ’adiildee’.

just carefully 1-walk.Prog-GO 3-because 1-for PASS-left.behind.P

Táá’ daats’í shinááhaigo Hwéeldi hoolyéégóó sh dah ’adiiná níigo halne’ łeh shicheii.

three maybe 1-year.P-GO Fort.Sumner-at areal-be.called-toward 1-with start.off 3-migrate.P 3-say.NI-GO 4-tell. usually 1-grandfather

Tsé bikáa’gi béésh dah si’ą́.

rock 3-on-at knife up 3-sit.SNP

Tsxį́įłgo tł'aakał ła’ ’ájóle’.

hurry-GO skirt some 3-4-make.O

Yiską́ągo nighanaad késhdę́ę́’į́">di naadeeshááł.

tomorrow 2-home-at 2-to-1-go.F

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Yóó’ ’anáshyeed.

away 1-run.I

łahda

łáháda

–gi ’át’éego