Your search for the imperative Optative
has returned 50 entries

Ch’ééh jidighaahgo, ajółhosh laanaa jinizin łeh.

in.vain 4-walk.I-GO, 4-sleep.O hope 4-want.CI usually

Haataaldi 'iikaa 'atah 'ajole’

ceremony-at sandpainting among 4-make.O

Nidaa’dí 'áká' 'ajolyééd.

enemy.way.ceremony-at 4-for 4-run.O

Tsxį́į́łgo tłaakał ła’ ajole’

hurry-GO skirt some 4-make.O

’Ádi’óóyą́ą́’ le’.

self-2-eat.O don’t

T’áadoo hosh biih dadoołtaałí.

neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-Í

Dah nóóljííd lágo.

up 2-jump.O don’t

T’áá ká ’adinoólgháásh lágo.

neg 2-oversleep.O LÁGO

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł lágo.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O LÁGO

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh lágo.

prayer-GO neg 2-get.up.O LÁGO

T’áá ká ’ooshháásh lágo.

neg 1-go.to.sleep.O LÁGO

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo, da’didíítį́į́ł.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not 3-2-close.gate.I

T’áá ká chidí ba’óó’ááł lágo.

NEG car 3-3-borrow.O LÁGO

T’áá ká ’adinoólgháásh.

neg 2-oversleep.O

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed; dádi’nítįįh.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not 3-2-close.gate.I
listenloadingplaying

Don’t let the bull get into the field tonight, so close the gate.

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed.

this night NEG bull into.field-3-run.O

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh.

prayer-GO neg 2-get.up.O

T’áá ká ’ooshháásh.

neg 1-go.to.sleep.O

T’áá ká ’áshįįh dah díníilghaazh bik’íóónííł.

NEG salt fry.bread 3-on-3-2-sprinkle.PlO.O

Bįįh b da’doółdǫǫh.

deer 3-with pl-2dpl-shoot.O

Chidí nidabinóołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.O

She’abe’ sits’ą́ą́’ wóódlą́ą́’ lágo.

1-milk 1-from 3-2-drink.O LÁGO

Mósí ch’óółt’e’ lágo.

cat out-3-2-carry.O LÁGO

Dibé yázhi bimá doo boosáni da, biʼnootsaał.

sheep little 3-mother NEG 3-love.I NEG 3-starve.O

Ashkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.

Boy flowing.water-ÍGÍÍ 3-in 3-3-fall.O

’Ashkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.

boy water 3-be.NI-ÍGÍÍ 3-in 3-fall.O

Tł’éé’go doo 'ízh'dísóół da.

night-GO NEG 4-whistle.O NEG
listenloadingplaying

Do not whistle at night.

Hálah doo biighah jiztįį da.

opposite.sibling NEG 3-beside 4-lay.O NEG
listenloadingplaying

Do not lay beside your brother or sister.

Na’ashǫ́’ii doo baa nijit’į́į́ da.

snake NEG 3-with 4-bother.O NEG
listenloadingplaying

Do not bother snakes. (YM 1987: 130)

Ha’a’aahgo doo jiztįį da, johonaa’ai hwił ołtáh jíní.

sunrise-GO NEG 4-lay.O NEG, sun 4-with count 4-say.I
listenloadingplaying

Do not lay after the sun rises, the sun will count you in with the dead.

Doo at’ééké bizhdisóół da.

NEG girls 3-4-whistle.O NEG
listenloadingplaying

Do not whistle at the girls.