Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Ch’ééníshį́įgo náá’deeshtł’óół nissin.

return.summer.GO 1-again.weave.F 1-desire

’Anít’i’ ńtłóo’go biniinaa béégashii t’óó yigháníkah.

fence 3-loose.P-GO 3-because.of cow just 3-through-3-go.pl.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

’Azhą́ hasistih ndi ’ayóo ’eesh’į́.

even.though 1-be.old.P even.though very 3-1-see.Prog

’ałk’idídą́ą́’

’Ałk’idídą́ą́’ kin ’áshłaa ńt’éé’ ’éí t’ahdii bii’ shighan.

quite.long.ago house 3-1-make.P past it still 3-in 1-home

’át’ah ’índa

’Áłahji’ tó dilchxoshí síníł’ą́.

always water popping-Í 3-2-keep.SPN

’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.

certainly girl little house-from out-3-walk.F

’Íídeeshwosh daats’í doodaii’ saad naalkaah bindeeshnish.

1-sleep.F maybe or word research 3-1-work.F

’Ólta’dóó ’azee’ ’al’íníjį’ t’áá ná’ahanaad.

school-from hospital-to just long.time.pass.I

*Nidlóóhísh doodaii’ doo sha’shin nidlóoh da?

2-cold.X-Q or NEG perhaps 2-cold.X-Q NEG

Bee ’atiní ’éí doo ’ashohodoobéézhgóó bee ’azk’az.

freezer TOP extremely 3-with 3-cold.SPN

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Chidíłtsooí bidááh síńzį́dooleeł.

car-yellow-REL 3-for 2-stand.SPN FUT

Dibé bighan báátis dah yiishte’.

Sheep corral 3-over up 1-climb.P

Dii éé’ shił nizhónígo nahideeshniih nisin nt’éé’ ’áko ndi ayóo ilį́į́ .

this clothing 1-with 3-like-GO 3-1-buy.F 1-think.Cl Past even then very 3-expensive Disc

Diné k’asdą́ą́’ t’áá ’ałtso bichidí dahólǫ́ dííshjį́į́góó.

person nearly everyone 3-car pl-exist.N nowadays

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed.

this night NEG bull into.field-3-run.O

doo --- le’ ’át’éégóó

doo ndi

Doo nił bééhózín da lá jiní. T’áá káhí la’ bił hóolne’!

NEG 2-with 3-knowledge.CI NEG disc 4-say.P just never some 3-with 2-tell.F

Díí séí dóó tsé yázhí ’ałtahígíí łeezh bikáa’gi naasaas ’áko shį́į́ doo hashtł’ish da doołeeł.

this sand and stone little mixed.together-NOM dirt 3-on-at 3-1-sprinkle.Prog then maybe NEG mud NEG future

Gowééh ła’ ’ádá dooshkááł laanaa.

coffee one for.self pl.3-1-handle.OC.O wish

Hodíína’go ch’í’deeshnił.

later.GO out.animals.F

Hoozdohgóó daats’í deeshááł ’éí doodaii’ Be’eldííldahsínilgóó deeshááł.

Phoenix-toward maybe 1-walk.F or Albuquerque-toward 1-walk.F

K’ad cháshk’eh gódę́ę́’į́">yaa tó de ’anool’ąął.

now wash down water up 3-rise.Prog

k’asídą́ą́’

KinŁánídi ’ííníshta’ ńt’éé’ ’áádóó t’áá ’ániidígo ’áadi náánísdzáá ńtéé’ ’ééhosisya’ lá.

Flagstaff-in 1-study.P past and.then just recently there-at 1-return.P past 1-get.hazy.P disc

Kʼadí! Tʼáadoo tʼóó ’ííyį́į̨́łí.

stop NEG just 2-eat.Prog-í

Na’ashǫ́’ii doo baa nijit’į́į́ da.

snake NEG 3-with 4-bother.O NEG

Na’nízhoozhígóó chídí doo n dah didoolwoł da.

Gallup-to car NEG 2-with up start-3.drive.F NEG

Náás heesháałgo chidí bine’ ’ííyá.

forward 1-step.Prog-GO car 3-behind 1-go.P

Nizhónígo ’oo’ááł.

be.nice.NI-GO be.daytime.Prog

Níwe, tʼáádoo ʼabeʼ tʼóó bee naninéʼhí. Hazhóʼó nidlą́.

stop NEG milk just 3-with 2-play.R-NEG properly 3-2-drink.I

Níwe, tʼáádoo ʼałkʼésdisí niyą́ní.

stop NEG candy 3-2-eat.DI.NEG

Ńdíshchíí’ yáázhí bąąh hasis’na’go shił yaa ’ádzaa.

pine.tree little 3-on 1-climb.P-GO 1-with down 3-act.P

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.

sun proportionate 1-swim.CI

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.

sun proportionate 1-swim.CI

Shilį́į́’ doo dah didíłdąsh da.

1-horse NEG up start-3-2.jerk.F NEG

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh.

prayer-GO neg 2-get.up.O

T’áadoo hadahooł’áhí.

neg pl-3s-2dpl-make.noise.NP-Í

T’áadoo hosh biih dadoołtaałí.

neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-Í

T’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.

once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.P

t’óó

yaa

Yas naanáásmasgo wónáásdóó ’ayóó ’áníłtsxo silį́į́.

snow 3-1-roll.around.Prog soon more large 3-become.P

Yílk’idę́ę́’ télii ła’ ’adah náádáałgo yiiltsą́.

hill-from donkey INDEF down 3-return.Prog 3-1du-see.P

Łį́į́’ bik’i dah ’ashishnííł.

horse 3-on up 3-1-saddle.I

ʼAtʼééd doo bzhǫ́ǫ da dooleeł.

girl NEG 3-with 3-happy.NI NEG 3-become.F