Aa vatzook a’
[ʔa: va.’t͡so:k aʔ ]
sustantivo
gringo
Ejemplo: Q’an xi’l vi’
registro
Amlika yan naj un mu’k’ul
Atzva’ltzi’ vet techb’u txay
EscuchalocargandoSonando
[ʔat͡s.’vaʔl.t͡siʔ vet ’tet͡ʃ.ɓu t͡ʂaj ]
frase
él comió pescado
Ejemplo: Kat techb’u naj txay
Hablante: María Cristina Pacheco Ostuma
registro
B’ano’m
[ɓa.noʔm ]
sustantivo
Costumbre
registro
Eela
[ʔe:.’la]
adjetivo
mismo, igual-
registro
Imutx’ile’
[ʔi.’mu.t͡ʂ’i.leʔ ]
verbo
Arrullarlo
Ejemplo: vuch’ile’
registro
Ipilq’ut tib’ vi’xh
[ʔi.pil.’Ɠut.tib viʔʃ ]
sustantivo
Vuelta de gato
Ejemplo: isutch qit tib’ vi’xh
registro
K’oo
[k’o:]
sustantivo
Máscara
Ejemplo: k’oj
registro
Ku junal
[ku ’xu.nal]
adjetivo
a solas-
Ejemplo: sijunal
registro
Latza’
[’la.t͡saʔ ]
Adverbio de lugar
aquí
Ejemplo: Tzitza’
registro
Mich
[mit͡ʃ ]
sustantivo
Palo pito que usan los guias espirituales para hacer consultas
Ejemplo: mitch
registro
Niko’xhma’j
[ni.koʔʃ.maʔj]
ninguno-
Ejemplo: nikuxh uma’j/mij va’j
registro
Pab’lom
[’paɓ.lom ]
adjetivo
Chistoso, cómico
Ejemplo: pab’lenal
registro
tz’aka tetz xo’val
[’t͡s’a.ka tet͡s ’ʂoʔ.val ]
verbo
Curar de susto
Ejemplo: Tz’akan tetz xo’vichil
registro
Tza’q’a
[t͡saʔ.Ɠa]
adjetivo
hermano menor
Ejemplo: itz’ina
Hablante: María Cristina Pacheco Ostuma
registro
Tze’nsanal
[t͡seʔn.sa.nal]
sustantivo
Payaso
registro
tzu’kin
[t͡suʔ.kin]
adjetivo
feo-
Ejemplo: txojchitu’/txoq
registro
U yaab’ paalnaj
EscuchalocargandoSonando
[ʔu ja:p’ ’pa:l.nax ]
adverbio de tiempo
el año pasado
Ejemplo: Ma’x Yaab’/va’xka ya’b’
Hablante: María Cristina Pacheco Ostuma
registro
Uken
[ʔu.’ken]
sustantivo
obscuridad, oscuridad
Ejemplo: tokto
registro
Vatb’al
[vat.’ɓal ]
sustantivo
Posada, hospedaje
registro
Xo’val
[’ʂoʔ.val ]
sustantivo
Fantasma
Ejemplo: tchitch
registro
ye’ni’ch ijutzin q’u tx’i’ eet
EscuchalocargandoSonando
[jeʔniʔt͡ʃ i.xu.’t͡sin Ɠu t͡ʂ’iʔ e:t ]
̃frase
ayer los perros no estaban corriendo
Ejemplo: ye’l unq’a tx’i’ nik tooje’l e’te
Hablante: María Cristina Pacheco Ostuma
registro