Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah kintahdi tádísháahgo shee ’i’íí’ą́.

yesterday sun proportionate town-at 1-go.about.Prog-GO 1-on 3-sun.went.down.P

’Ahwééh náshdlį́į́h áádóó naanishgóó yishááh.

coffee again-1-drink.R then work-toward 1-go.I

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’Ashkii yázhí éí bimá kingóó yił yi’ash.

boy little TOP 3-mother store-to 3-with 3-walk.du.Prog

’Atsą́ą́’ ła’ jóyą́ą’ le’.

ribs some 4-eat.O desire

’Áshįįh Bii’ Tóógóó náádísdzáago dziłghą́ą́’ hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-toward again-1-go.F-GO mountain-back again-1-climb.R

Ííshją́ą́ shį́į́ díí ’atoo’ béésh bii’ kǫ’í bikáá’ dah séką́.

certainly perhaps this stew stove 3-on up 3-1-put.OC.P

’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.

1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I

’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ ni’deeshjoł.

from.there 1-return.p-GO horse 3-for pl-1-feed.F

Béésh bee hane’é b nááshbał.

phone 3-with 1-whirl.Prog

bik’ídísdis

3DO-1-wrap.it.around.it.I

Ch’íníyáá nít’ę́ę́’ t’áá hooshch’į’ łééchąą’í shich’į’ ch’élwod.

out-1-go.P past suddenly 1-to dog out-3-come.P

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo sh bééhózin da. K’ad éí t’áá shxǫǫd sh báá hózin.

formerly Navajo language research NEG 1-with 3-of ho-know.CI NEG | now TOP luckily 1-with 3-about-ho-know.CI

Chidí léi’ la’ ch’ééh dah diilyeed.

car because surprise in.vain up 3-go.I

dajiłhį́į́h

pl-3DO-4dpl-melt.it.(snow).I

daohsą́

pl-3DO-2dpl-eat.it.I

dazhdooyį́į́ł

pl-3DO-4dpl-eat.it.F

deidoołbish

pl-3DO-3dpl-boil.it.F

deidíníłkaad

pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).I

deiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

deishóóh

pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.I

Dibé tóógóó neeshkał.

sheep water-toward 3-1-herd.Prog

Dibé bitah dídéesh’įįł, díkwíínee’ náádeishchį́.

sheep 3-among 3-1-look.F how.many-really again-3-born.R

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh jinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

didííłjéé’

3DO-1-start.fire.P

Díí dibé yázhí yíłtééł.

TOP sheep little 3-2-carry.AnO.Prog

Gohwééh ’áłdó’ nahideeshnih nisinée beesénah lá.

coffee also 3-1-buy.F 1-want.NI-past 3-1-forget.P DISC

hadaołgéésh

pl-3DO-2dpl-cut.it.out.I

hanííłchaad

3DO-1-card.it.(as.in.wool).P

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

jííshóó’

3DO-4-brush/comb.it.P

Kin Łánídi naashnish háálá ’áadi shaghan.

Flagstaff 1-work.I because there 1-live.NI

Naaltsoos bikáá’ na’aníshí bikáa’gi si’ą́.

book desk 3-on-at up 3-lie.SRO.SPN

nideidooleeł

pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nilį́į́’ de’lóós.

2-horse here 3-2-lead.I

Shá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.

sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shilééchąą’í bikéé’ yishááł.

my.dog 3-following 1-go.Prog

Shimá bighangóó shíni’ ńt’éé’ ch’ééh déago shhoogéé’.

1-mother 3-home-to 1-desire.to.go past in.vain 1-go.P-GO 1-with ho-become.lazy.X

Sitsóí yik’i sidáhí béé’éshdlééh.

1-grandchild 3-on 3-sit.SPN-nom 3-1-copy.I

T’ahádą̨́ą́’ dah ’ayítł’óh.

before.thus up 3-2-loom.set.I

T’áá ’íiyisíí dootł’izhii ’at’e’

really turquoise 3-be.NI

Tó háálínídi ’ahéédidiit’ashałní’ní’ą́ągo.

spring-at refl-1du-meet.F noon-GO

wooshjį́į́h

Optative Mode: 1-become.black.O

wooshóó’

3DO-2dpl-brush/comb.it.P

Wónáasdóó t’óó tsé’édin nihee deezhchííl.

so.then just overwhelm 1pl-with 3-snow.P

yishdlą́ą́’

3DO-1-drink.it.P

yiyííshóó’

3DO-3-brush/comb.it.P

Ániid iiyą́ą́ ’áko ndi t’ah dichin nisin.

Recently 1-eat.P even then still 3-hungry 1-want.NI