Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
Shichʼéʼé kinaasdaʼgo bitsiiʼ shá beʼdíítłʼóół. Tʼáásh ʼáko?
1-daughter 3-reach.puberty.P-GO 3-hair 1-for 3-2-tie.F just-Q okay’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.
yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P’Ahwééh ła’ wóshdlą́ą́’.
coffee some 3-1-drink.O’Ahwééh ła’ yishdlą́.
coffee some 3-1-drink.I’Áádóó éí haa daadzaa?
and.then TOP what pl-3-do.P’Áádóó hainidzaa?
and.then what-3-2-do.P’Áłchíní hazhóʼí bik’i yíldził.
children careful 3-for 2-support.ProgAt’ééd na’abąąs yíhooł’ą́ą’go bimá yił ’oołbąs.
girl driving 3-3-learn.P-GO 3-mother 3-with 3-drive.ProgCh’é’étiingóó naanéhígíí shił bééhózin.
entrance-along 3-play.I-COMP 1-with 3-know.NIChaha’oh biyaagi ni’dííłbąs.
shade.house 3-under-at 2-drive.FChidíłtsooí bidááh síńzį́į dooleeł.
car-yellow-REL 3-for 2-stand.SPN FUTdashoołbéézh
pl-3DO-2dpl-boil.it.Pdayííshóó’
pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.Pdeiilzhóó’
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.Pdidínóołkał
3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdishhį́į́h
3DO-1-melt.it.IDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed.
this night NEG bull into.field-3-run.ODíí yiską́ągo ’íídííłtah.
this tomorrow 3-2-read.FHa’a’áahgo shilį́į́’ bá niná’áshjoł.
east-GO 1-horse 3-for again-1-feed.NCM.RHa’át’íísh neidiyoołnih nínízin?
who-Q 3-3-buy.F 2-think.NIHaashíyee' shimá bidzi' izí shił doolwoł hait'éego dilwo'.
try.and.find.out 1-mother bicycle 1-with pas-moving.fast.F 3-1-try.F 3-run.hadazhdoołtééł
pl-3DO-4dpl-carry.him/her.up.out.of.something.Fhaniilchaad
3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).Phaołgéésh
3DO-2dpl-cut.it.out.IHáidíígíísh neidiyoołnih nínízin?
which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NIháágeed
3DO-1-dig.it.out.Phááłgizh
3DO-1-cut.it.out.PMa'ii jooldloshí hane' haigo t'éiyá baa hane'.
coyote 4-walk.Prog-NMLZ story winter only 3-for storyMósí ch’óółt’e’ lágo.
cat out-3-2-carry.O LÁGONa’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.
Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GONáneeskaadi t’áádoo naa’ółí bił yíyą́ą’da. ’Alóós t’éiyá yíyą́ą́’.
Tortilla-N (t’áá)doo-NEG Bean-N bił-3-with yíyą́ą’da-3o-1s-eat.P NEG Rice-N t’éiyá-only yíyą́ą’-3o-1s-eat.P.Nibéézh bee hane’ doo ndi naalnish da.
2-cellphone NEG but 3-work.P NEGnizhdooleeł
3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.FNił hǫ́zhǫ́ǫ́sh doodaii’ doósh nił hózhǫ́ǫ da?
2-with-happy.NI-Q or neg-Q 2-with happy.NI negShichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.
1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.PShimá dóó shizhé’é bił dibé dóó tł’ízí ta’nda’díígish nt’éé’.
1-mom and 1-dad 3-with sheep and goats 3-pl.shear.I pastShitsilíké ’éiyáhá nda’ałkǫ́ǫ́’.
1-little.brother-pl TOP 3-pl-swim.IPShí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.
I TOP just work-from town-to 1-go.IShoo, nahachagii t’óó ’ahayóí nihaa nínáá lá; ’áko shį́į́ baa ’ákodanosin dooleeł.
hey.look grasshopper merely many 1pl-to 3-migrate.P mirative then maybe 3-of 2pl-be.aware.NI FUTT’ahádą́ą́’ niha’áłchiní ’ólta’di bá hada’didoołííł.
right.now 2pl-children school-at 3-for pl-2dpl-enroll.FT’áá hooshch’į’ déshnish.
suddenly 1-start.work.PTódínéeshzhee’góó hodzoołtsééh laanaa.
kayenta-to areal-4-see.O hopeTsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.
wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.Pwooyą́ą́’
3DO-2dpl-eat.it.Pyiigish
3DO-1dpl-make.one.cut.in.it.Iyiilyį́į́’
3DO-1dpl-melt.it.(snow).Pyiitł’ó
3DO-1dpl-weave.it.IYiską́ągo naaltsoos naa deesh’ááł.
tomorrow book 2-for 1-move.SRO.FYiską́ągo Na’nízhoozhígóó deet’áazhgo haa’í lá ’adiidį́į́ł?
tomorrow Gallup-to 1dpl-go.du.F-GO where Q 1pdl-eat.F
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a date’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Náásgóó
- déyá start to go
- haa’í whereNa’ídíkid bik’ídáahgi
- lá particle for content questionsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- Náásgóó
- ’ashą́ eat