Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah kintahdi tádísháahgo shee ’i’íí’ą́.

yesterday sun proportionate town-at 1-go.about.Prog-GO 1-on 3-sun.went.down.P

’Ajóółháásh laanaa.

4-sleep.O wish

’Akonee’, shą́ą́’ t’áadoo ’ánít’íní nidishní.

see remember NEG 2-do.NI-Í 1-say.I

’Ashiiké yázhí nináádaa’né.

boys young pl-3-play.R

’Azee’ál’į́įdi t’óó tsé’édin ’ájiidzaa.

hospital-at just worse 4-become.NP

’Ádihodideesht’ih sha’shin nisingo t’áadoo ’atah haasdzíi’ da.

RFLX-1-get.into.trouble.F perhaps 1-think.CI-GO NEG among 1-say.P NEG

bik’ídadeediz

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.P

Ch’iyáán t’óó ’ahayóí ndi tó ’ádin.

food lots but water 3-none.NI

Chidíłtsooí bidááh síńzį́į dooleeł.

car-yellow-REL 3-for 2-stand.SPN FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Da’ dichinísh nínízin?

Q hunger-Q 2-feel.NI

dajííyą́ą́’

pl-3DO-4dpl-eat.it.P

deiidlą́ą́’

pl-3DO-1dpl-drink.it.P

deiilzhóóh

pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.I

Dziłghą́ą́’í ’alóós dóó nááneeskadí ńdeidį́į́h.

Wht.Mtn.Apache rice and tortilla pl-3-3-eat.R

Gohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ bgo daats’í nínízin?

coffee only TOP or milk 3-with-GO perhaps 3-2-want.NI

Ha’át’íísh neidiyoołnih nínízin?

who-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

Ha’át’íí́sh baa hane’?

What Q 3-for be.told.CI

hadanoołchaad

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).P

hayííłgizh

3DO-3-cut.it.out.P

Háadi lá dibé nidahaniih?

where-at Q sheep pl-3-pass-sell.CI

Háísh yiską́ągo ’adoogis?

who-Q tomorrow 3-wash.F

jiyą́

3DO-4-eat.it.I

K’ad hooghangóó nááshdááł dooleeł.

now hogan-toward 1-go.Prog FUT

Lééchąą’í t’áá shǫǫ ’akéé’ nálwod lá.

dog good.thing INDEF-behind 3-return.P DISC

Na’nízhoozhígóó chídí doo n dah didoolwoł da.

Gallup-to car NEG 2-with up start-3.drive.F NEG

Ni’éé’ náníłkad.

2-clothes 3-2-sew.I

nidasiilyá

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

NTUdi hooghannimází góne’ Diné bizaad baa ’iinishta’

NTU-at hogan inside Diné 3-language 3-for 1-read.I

Shich’ah tsékooh góyaa ’adah b ’ííyol.

1-hat gorge areal-down downward 3-with 3-blow.P

Shicheii déidiiłjeeh’ii’, hoozdohgóó nahisiitą́.

1-grandfather 3-3-built.fire.P-and warm-to 3-sit.P

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shimá dóó shizhé’é Yootóodi ’ółta’ ńt’éé’.

1-mother and 1-father Santa.Fe-at 3-go.to.school.NI past

Shiye’ bicheii yi’ká ’análwo’dooleeł biniiyé ba’niłtį́į́́ nt’éé’ sits’ą́ą́’ yił nikidíńiit’ą́ą́zh.

1-son 3-grand.father for 3-1-help.F for 3-loan for 1-away with 2-dpl.walk.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

T’ah ’ałk’idídą́ą́’ sik’is t’áá yiiłtsą́ą́ nít’ę́ę́’.

still long-ago 1-friend just 3-1-see.P past

T’ah doo la’ nimá bich’į’náah da.

still NEG surprise 2-mother 3-toward 2-go.I NEG

T’áá ’ákwíízhíní tó dah siyínígóó ’ałnánáshdááh.

every summer lake-toward again-1-go.R

T’óó la’ ajiłhosh.

contrary.to.appearances 4-sleep.NI

Tsxį́įłgo łees’áán ádíílííł; nimásání nihaa yíghááh!

quickly tortilla 2-make.F 2.poss-mat.grandma-NOM 1.pl-to 3-come.F

Tsídii yázhí biná'neestł'ǫ́ góne' nahaztą́.

bird little cage inside 3-sit.pl.SPN

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

yiilzhóóh

3DO-1dpl-brush/comb.it.I

yiishjį́į́h

Imperfective Mode: 1-become.black.I

yiishjį́į́ł

Progressive Mode: 1-become.black.Prog

Yiską́ągo łį́į́’ ’ahaniniilkaad dooleeł.

tomorrow-GO horse 1dpl-round.up.P FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

yiyííyą́ą́’

3DO-3-eat.it.P

yí’aal

3DO-1-chew.it.P

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P

Łééchąą’í kin bitł’ááh góyaa ’ałhosh.

dog house 3-under down 3-sleep.NI

Łį́į́’ bik’i na’ashnííł.

horse 3-on 3-1-unsaddle.I

Łíí’ bił naaldloosh doo ndi yééhósin da.

horse 3-with 3-run.CI NEG but 3-3-know.NI NEG