Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I

’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R

’Áłtsé biba’ dooleeł ’áko shį́į́ ’índa nihił dah adidoolwoł.

first 3.for will until then only 1.with start 3-drive.F

Ííshją́ą́ shį́į́ díí ’atoo’ béésh bii’ kǫ’í bikáá’ dah séką́.

certainly perhaps this stew stove 3-on up 3-1-put.OC.P

Asdzání ní’jookąąhgo kintahdi nijighá.

woman-NOM Rep-3a-beg.I-GO town-at about-3a-walk.I

Beeldléí danołtsóós.

blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.I

bik’ídadiidis

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ídazhdidis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ídídis

3DO-2-wrap.it.around.it.I

Chidí bikéé jį' adeez'áhí bikee' nitsaaígíí 'éí nahałnii'.

pickup.truck 3-tire 3-big.NI.-NMLZ TOP 3-1-buy.P

Da’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

dajiyą́

pl-3DO-4dpl-eat.it.I

dajoodlą́ą́’

pl-3DO-4dpl-drink.it.P

Damóogo ’áłah ’aleeh ’áko ’áadi nihaadíínááł.

Sunday 3-gather 3-be so there-at 1-Pl-to-2-arrive.F

deeshbish

3DO-1-boil.it.F

deiitł’ó

pl-3DO-1dpl-weave.it.I

deiłhį́į́h

pl-3DO-3dpl-melt.it.(snow).I

didiiljéé’

3DO-1dpl-start.fire.P

Díí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.

this morning sheep water-to 3-1-herd.Prog

Díí tsídii bit’oh yisdádeeshjoł, ’áko shį́į́ kónááhoot’éhé tsídii ła’ náábít’oh dooleeł.

this bird 3-nest 3-1-save.F-NCM then maybe next.year bird some again-3-nest future

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed.

this night NEG bull into.field-3-run.O

Dooládó’ dichin nisin da.

certainly hungry 1-want.N DA

díníshkaad

3DO-1-start.to.herd.them.(animals).I

díłhį́į́h

3DO-2-melt.it.I

Ha’át’íí neidiyoołnih nínízin?

who 3-3-buy.F 2-think.NI

Ha’át’íí́sh baa hane’?

What Q 3-for be.told.CI

hadadínóołchał

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadeidééłbįįd

pl-3DO-3dpl-fill.something.up.with.it.P

haidínóołchał

3DO-3-card.it.(as.in.wool).F

haiłgéésh

3DO-3-cut.it.out.I

Háidíígíísh neidiyoołnih nínízin?

which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

Háísh yiską́ągo ’adoogis?

who-Q tomorrow 3-wash.F

Nihimásání ha’át’íí lá yinízin?

1dpl-grandmother what LÁ 3-3-want.NI

nijizlá

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.P

Ńdíshchíí’ yáázhí bąąh hasis’na’go shił yaa ’ádzaa.

pine.tree little 3-on 1-climb.P-GO 1-with down 3-act.P

Shidá’í éí t’óó chaha’oh ła’ nijó’aah laanaa ní.

my.uncle TOP just arbor one 4-build.O hope 2-say.P

Sitsilíké ’éiyáhá nda’ałkǫ́ǫ́’.

1-little.brother-pl TOP 3-pl-swim.IP

T’áá ká ’ooshháásh lágo.

neg 1-go.to.sleep.O LÁGO

T’áá ’aaníigo chizh yigééł.

really firewood 3-pass-haul.PROG

Tó tsíídkáá’ dididííkááł.

water charcoal-on start-3-2-put.OC.F

Tódínéeshzhee’góó hodzoołtsééh laanaa.

kayenta-to areal-4-see.O hope

Tł’éédą́ą́ łééchąą’í léi’ nihił ’yaííyá’ii’ neeztį́.

last.night dog strange 1dpl-with 3-come.inside.P-and lie.down.SNP

wołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.(snow).I

yideeshjį́į́ł

Future Mode: 1-become.black.F

yiishgish

3DO-1-make.one.cut.in.it.I

Yiską́ągo Bee’eldííldahsinilgóó ’adeesdee’.

tomorrow Albuquerque-to 4-PL.underway.F

Yiską́ągoósh ’adeestsił nínízingo bee na’anishí hasht’enilééh?

tomorrow-Q 1-make.F 2-want.NI-GO tool 3-2-prepare.I

yínídlą́ą́’

3DO-2-drink.it.P

Łį́į́ b níníłjooł.

horse 3-for 3-2-handle.NCM.F

Łį́į́’ bik’i dah ’ashishnííł.

horse 3-on up 3-1-saddle.I