Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Yadiizíní bigháníshgéésh.

can 3-through-1-cut.open.I

’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.

rolled.intestine some 1-eat.F

’Aghaa’ hooghan góne’ shijool.

wool house inside 3-lie.NCM.SPN

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I

’Ahwééh yishdlį́į́h ’áádóó naanishgóó yishááh.

coffee 3-1-drink.U and.then work-toward 3-1-go.U

’Azhą́ shaa jidiijéé' ndi, t'áá hwéé deeshwoł.

even.though 1-from-4-start-run.P just but 1-run.F

’Ólta’di ’áłchíní binaashii sédáago ’ííníshta’.

school-at children 3-across.from 1-sit.SNP 3-read.NI

Bini’ íídeeshtah doodago ’éiyá yóó’ ’adeeshwoł.

let will-1-school or only away 1-off-run.P

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo baa ’áhonissin da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫd bik’i’diitą́.

formerly Navajo language research NEG 3-about 1-aware.CI NEG | now TOP at.least 3-of-1-understand.P

Da’diidį́į́ł.

pl-1dpl-eat-pl.F

dadiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.I

Dah níljííd!

up 2-jump.I

Damóogo ’áłah ’aleeh ’áko ’áadi nihaadíínááł.

Sunday 3-gather 3-be so there-at 1-Pl-to-2-arrive.F

dazhdoołbish

pl-3DO-4dpl-boil.it.F

deiidą́

pl-3DO-1dpl-eat.it.I

deiyííyą́ą́’

pl-3DO-3dpl-eat.it.P

didiiljéé’

3DO-1dpl-start.fire.P

didííłhįh

3DO-2-melt.it.F

Diné bikéyah bikáa’gi ndahonidzood yę́ędą́ą́’ Naatsis’áán hoolyégóó niha’áłchíní bił ’adahineet’į́į́’.

Navajo 3-land 3-on-at pl-areal-3-flee.pl.P past Navajo.Mountain areal-be.called.NI-to 1pl-children 3-with pl-1dpl-sneak.off.P

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed.

this night NEG bull into.field-3-run.O

Doo b bééhózin da ya’?

neg 3-with 3-know.CI neg Q

dołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.I

dííłbish

3DO-2-boil.it.F

hadajishgizh

pl-3DO-4dpl-cut.it.out.P

hadiiltééł

3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

Hastóíí dóó sáanii k’inááda’didlé.

3-men and 3-women planting.again.PL.R

Háadi lá łį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3dpl-walk.I

Hooghan binááshwoł ńt’éé shimá sání shich’ahóóshkeed.

hogan 3-encircling-1-run.Prog past 1-grandmother 1-3-scold.P

Jacob 'éí ayóo naalnish

Jacob this.one very 3-work.CI

jidíníłkaad

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).I

Kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz

areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.P

Kwii nináá’nísh’aah.

here again-3-1-place.R

Nahółtą́ą́’ laanaa t’óó daniidzin.

rain hope just pl-3pl-want.O

Náá’íídéeshtah nisin doodago t’óó siláogóó deeshááł.

again-1-go.school.F 1-want or merely military-to 1-go.F

Niba’ sézį́.

2-wait 1-stand.SPN

nidazhdooleeł

pl-3DO-4dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

nideidooleeł

pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.

1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NI

nitł’ó

3DO-2-weave.it.I

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shimósí yázhí tsin yąąh dah sidáago hádésh’na’ ńt’éé’ ’áłt’ąą hadanáálwod.

1-cat little tree 3-on up 3-sit.SPN-GO 1-climb.P but after.all 3-run.down.P

Shínaaí shíká ’adoolwoł nisin ńt’éé’ ’áłt’ąą t’áadoo níyáa da.

1-older.brother 1-for 3-run.F 1-want.NI but after.all NEG 3-come.sg.P NEG

Sitsóí ’ólta’góó dah diigháahgo ła’ béeso baa yish’ááh.

1-grandchild school-toward up 3-start.to.go.I-GO some money 3-to 3-1-give.SRO.U

T’áá ’aaníigo chizh yigééł.

really firewood 3-pass-haul.PROG

T’áá shǫǫ da la’ da’adą́ądi diné bich’iiyą’ hólǫ́ǫ́ .

at.least such.as some restaurant-at Navajo 3-food 3-exist.NI DISC

Ts’ídá ’iishxáashgo shiyáázh bił ná’ílwod.

about 1-to.sleep 1-son with 3-drove.in.again.R

Tł’óodi didíłjeeh.

outside 3-2-start.fire.I

yididínóołkał

3DO-3-start.to.herd.them.(animals).F

yíłhį́į́’

3DO-1-melt.it.(snow).P

Ła’ damóo yę́ędą́ą́’ dah ’iyétł’ónée, k’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół.

one Sunday past up 3-1-set.P-past now middle-toward 1-weave.Prog