Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Azee’ál’į́įdi t’óó tsé’édin ’ájiidzaa.
hospital-at just worse 4-become.NP’Áłchíní hazhóʼí bik’i yíldził.
children careful 3-for 2-support.ProgAmá k'adee' neeshch'íí nidahidíídla ní jiní.
pas-mother now piñon 3-1dpl-pick.F 3-say 3-it.is.saidbik’ídazhdidoodis
pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.Fbik’ízhdidoodis
3DO-4-wrap.it.around.it.FBíla’ashdla’ii nishlį́.
3-hand-five-NOM 1-be.NIChidí bik’ee heesh’ááł.
car 3-tire 3-1-move.SRO.Progdadidiilyįh
pl-3DO-1dpl-melt.it.Fdadidínóołkał
pl-3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).FDah nóóljííd lágo.
up 2-jump.O don’tdajíí’aal
pl-3DO-4dpl-chew.it.Pdashoołbéézh
pl-3DO-2dpl-boil.it.Pdazhdooyį́į́ł
pl-3DO-4dpl-eat.it.Fdidadidoołjah
pl-3DO-2dpl-start.fire.Fdideidííłjéé’
pl-3DO-3dpl-start.fire.Pdidínííłkał
3DO-2-start.to.herd.them.(animals).FDiné bikéyah bikáa’gi ndahonidzood yę́ędą́ą́’ Naatsis’áán hoolyéégóó niha’áłchíní bił ’adahineet’į́į́’.
Navajo 3-land 3-on-at pl-areal-3-flee.pl.P past Navajo.Mountain areal-be.called.NI-to 1pl-children 3-with pl-1dpl-sneak.off.PDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.
this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGODíkwíí jį́ shą’ nanilnish?
how.many Q days 2-work.IDziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.
mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CIhadadínóołchał
pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).Fhaiigeed
3DO-1dpl-dig.it.out.PHáadi lá dibé nidahaniih?
where-at Q sheep pl-3-pass-sell.CIHáágóó lá Bíl doogááł nízin Jáan?
where-toward Q Bill 3-go.sg.F 3-want.CI JohnJooł yee ndaanéhé Jóhonaa’éí daashin daolyée ni’.
ball 3-by.means.of pl-3-player.CI-NMLZ Sun(s) wasn’t.it pl-3-name.NI rememberMexicogóó daashin déyáa ni’.
Mexico-to was.it 2-go.I NI’Náńsdzáago t’áá ’íídą́ą́’ ’ííníyą́ą’ dooleeł.
back-1-go.sg.P-GO just already INDEF-2-eat.P FUTnideeshłeeł
3DO-1-carry.a.ropelike.thing.around.FNihimásání ha’át’íí lá yinízin?
1dpl-grandmother what LÁ 3-3-want.NInishóóh
3DO-2-brush/comb.it.Inisoołkáá’
3DO-2dpl-investigate.it.Pnisíníłkáá’
3DO-2-investigate.it.Pniyą́
3DO-2-eat.it.INíléidi t’áá bahat’aadí shábitł’óól noolzhee’.
There-at just clear-NOM sun.3.rays 3-rays.IShich’é’é bi’éé’ bá ’áshłéehgo naat’ą́hí hááłgizh.
1-daughter 3-clothes 3-for 3-1-make-I 1-GO fabric I-cut.PShicheii béeso bideená naalnish.
1-grandfather money 3-exchange.for 3-work.IShichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.
1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.FShínaaí shíká ’adoolwoł nisin ńt’éé’ ’áłt’ąą t’áadoo níyáa da.
1-older.brother 1-for 3-run.F 1-want.NI but after.all NEG 3-come.sg.P NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ká after, for’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- benefactive
- Náásgóó
- yishwoł run along
- Neuter Imperfective (NI)
- nisin think, want
- ńt’éé’ relates to past timesaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’áłt’ąą after allsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- t’áadoo notsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Áhoodzaii
- nishááh come, arrive