Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł lágo.
2-3-photograph.I neg 2-blink.O LÁGO’Áádóó haa hóót’įįd?
and.then how ho-happened.P'Azháánee' shi dibé hólǫ́ǫ ndi, dibé ła nahiideeshnih.
even.though my sheep 3-exist.NI sheep one 1-buy.FAyóó biká ’anáshwo’.
often 3-for 1-help.RBaa tįįh náádiikah.
3-for achieve 1dpl-walk.pl.IBeeldléí danołtsóós.
blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.Ibik’ídidíídis
3DO-2-wrap.it.around.it.FCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad t’éiyá bee yádeilti’ nít’ę́ę́’.
formerly Navajo language only 3-with pl-3-speak.I pastChidí na’na’í łęęzh yíyooyił.
tractor dirt 3-3-push.Progdadidíníilkał
pl-3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).FDah nóóljííd lágo.
up 2-jump.O don’tdazhdiłhį́į́h
pl-3DO-4dpl-melt.it.Ideiilzhóóh
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.IDibé bits’į́’ daodą́ą́’ lágo.
sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LÁGOdidideeshjah
3DO-1-start.fire.Fdidíłjeeh
3DO-2-start.fire.Idiidiłjeeh
3DO-3-start.fire.Idishhį́į́h
3DO-1-melt.it.IDíkwíí jį́ shą’ nanilnish?
how.many Q days 2-work.Ihadazhdoołtééł
pl-3DO-4dpl-carry.him/her.up.out.of.something.Fhadeidoołtééł
pl-3DO-3dpl-carry.him/her.up.out.of.something.Fhadeiilgizh
pl-3DO-1dpl-cut.it.out.Phajííłgizh
3DO-4-cut.it.out.Phaniilchaad
3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).IHádą́ą́’ Jáan Tó Hónaanígóó naayá?
When past John ocean across-to 3-go.PHáí dahoneesná, Kinłánídę́ę́’ ’Óola yee ’ádadójíhígíí doodago Gah Bikee’ Taah Yí’áhídę́ę́’ Hado yee ’ádadójíhígíí daats’í?
who pl-3-win.P Denver-from nugget 3-with RFLX-pl-4-call.NI-nom or Florida-from heat 3-with RFLX-pl-4-call.NI-nom perhapsMasí dó’ nee holǫ́ǫ́’ísh łí?
cat DÓ’ 2-with exist.NI-Q ŁÍMósí ch’óółt’e’ lágo.
cat out-3-2-carry.O LÁGONa’ná’á biyaa góne’ dóó báhátis ’adiłt’oh.
bridge 3-under below and 3-across 3-3-shoot.PNaʼazhǫǫshgóó dooʼáazhgo nihikééʼ ʼiih deeshwoł.
casino-to 2du-go.F-GO 2pl-follow 3-into 1-run.Fneizlá
3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.PNicheii nida’iiníísh góne’é kingóó ’ałnánádáah łeh.
2-grandfather Friday on store-to 3-go.R usuallyNida’iilyéego ’áłt’ąą yiską́ągo ’índa yínááł doo.
pass.pay.I-go after.all tomorrow only.then 2-come.Prog future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- T’ahdii
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’áłt’ąą after all, in spite of unfortunatelyfind in Navajo Particle Lexicon
- yiską́ągo tomorrowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’índa and only thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- ’Ájoolíiłii
- doo, dooleeł futurefind in Navajo Particle Lexicon
nidadoohłeeł
pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Fnidoohłeeł
3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.FNimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́ą dooleeł.
2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a date’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- goal
- Náásgóó
- yishwoł run along
- -jí on the side of, in the direction of, in the manner of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- location
- -aa to’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- benefactive
- Continuative Imperfective (CI)
- ’áháshyą́ care
- dooleeł futuresaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi