Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ hashbį’go baa nídiisdzá ’ákondi t’áadoo ’áłtso da.

morning-past 1-clear.I-GO 3-for 1-start.P however NEG complete NEG

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ bá nida’deeshjoł.

from.there 1-return.P-GO horse 3-for pl-1-set.out.NCM.F

’Áádóó hainidzaa?

and.then what-3-2-do.P

’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.

1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I

’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.

1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I

"Binák’eeaad késhdę́ę́’į́">góó baa da’ashch’osh lá," didíínííł.

3-eye-between-around 3-to pl-3-infest.P DISC 3-2-tell.F

Ałk'idą́ą́' 'éiyá naadą́ą́' ’ayóo k'éédadiilyééh ńt'éé'. K'ad 'éiyá naadą́ą́' naalyéhé bá hooghan góne' nidahaniih.

long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past | now TOP corn trading.post inside pl-3-pass-buy.CI

Bíla’ashdla’ii nishlį́.

3-hand-five-NOM 1-be.NI

Ch’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.

in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.Prog

Ch’iyáán bá hooghandi béeso bideená naashnish.

food.store-at money 3-in-exchange.for 1-work.CI

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo sh bééhózin da. K’ad éí t’áá shxǫǫd sh báá hózin.

formerly Navajo language research NEG 1-with 3-of ho-know.CI NEG | now TOP luckily 1-with 3-about-ho-know.CI

Chidí nahideeshnih ndi shibéeso ’ádin.

car 3-1-buy.F but 1-money 3-none.NI

Chidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.

car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P

dadiilyį́į́’

pl-3DO-1dpl-melt.it.P

dajííshóó’

pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.P

daoohgish

pl-3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.I

dayiigish

pl-3DO-3dpl-make.one.cut.in.it.I

dayííshóó’

pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.P

deeshį́į́ł

3DO-1-eat.it.F

didadidoołjah

pl-3DO-2dpl-start.fire.F

dideidiłjeeh

pl-3DO-3dpl-start.fire.I

didíníilkał

3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).F

diidiłjeeh

3DO-3-start.fire.I

diilbish

3DO-1dpl-boil.it.F

Doondó’ daatsaah da noolin.

not.even 3-sick.I NEG 3-resemble.NI

Ha’át’íí biniiyé ’ákǫ́ǫ́ díníyá?

what 3-for.purpose there 2-start.go.P

Haa'íyee' shimáyázhí daats'í ałtso ch'iyáán 'áyiilaa.

lets.see my-maternal.aunt finished food 3-3-making.P

hadajiłgéésh

pl-3DO-4dpl-cut.it.out.I

hadazhneeshchaad

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).P

haiigeed

3DO-1dpl-dig.it.out.P

hazhdééłbįįd

3DO-4-fill.something.up.with.it.P

Hádą́ą́’ hooghan ’ájíilaa?

When-past this hogan 3-4-make.P

Háí lá yiską́ągo Tónaneesdizígóó bił ’adeeswod

who discovery tomorrow.GO Tuba.City.GOO with 3-drive.F-Q

Nahałtin ládą́ą́’ doo deesháał da.

3s-rain.I in.case NEG 1-go.F NEG

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R

Shich’é’é bi’éé’ bá ’áshłéehgo naat’ą́hí hááłgizh.

1-daughter 3-clothes 3-for 3-1-make-I 1-GO fabric I-cut.P

Shoo, nahachagii t’óó ’ahayóí nihaanáá lá; ’áko shį́į́ baa ’ákodanosin dooleeł.

hey.look grasshopper merely many 1pl-to 3-migrate.P mirative then maybe 3-of 2pl-be.aware.NI FUT

Sitsóóké da’ółta’go t’óó bik’iisdził.

1-grandchildren pl-school-GO just 3-1-support.Prog

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh.

prayer-GO neg 2-get.up.O

T’ah doo la’ nimá bich’į’náah da.

still NEG surprise 2-mother 3-toward 2-go.I NEG

Tó dílchxoshí sits’ą́ą́’ wóódlą́ą́lágo.

soda 1-from 3-1-drink.O don’t

Tóógóó łį́į́’ ’ałkéé’ deíkááh.

water-to horse RECIP-behind 3-walk.pl.Prog

Ts’ídá ’iishxáashgo shiyáázh bił ná’ílwod.

about 1-to.sleep 1-son with 3-drove.in.again.R

Tsídii yázhí biná'neestł'ǫ́ góne' nahaztą́.

bird little cage inside 3-sit.pl.SPN

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

yiłbéézh

3DO-3-boil.it.I

Yílk’idę́ę́’ télii ła’ ’adah náádáałgo yiiltsą́.

hill-from donkey INDEF down 3-return.Prog 3-1du-see.P