Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Shichʼéʼé kinaasdaʼgo bitsiiʼ shá beʼdíítłʼóół. Tʼáásh ʼáko?

1-daughter 3-reach.puberty.P-GO 3-hair 1-for 3-2-tie.F just-Q okay

ʼAdaʼniigeh, nihíká ʼadoohjah.

3pl-marry.F 1dpl-after 2dpl-run.pl.F

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I

’Ayóigo deesk’aaz --- ’áyąą dah dinítsiz.

terribly cold no.wonder up 2-shiver.NI

’Ałk’ésdisí naháłnii’go sitsilí dóó shideezhí ’aheełt’éego bá ’ahá níjaa’.

candy 3-1-buy.CI-GO 1-little.brother and 1-little.sister 3-1 split-GO.I 3-for 3-1 gave.I

’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.

noon-GO spring-at refl-1du-meet.F

bik’ídadeediz

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.P

bik’ídisoodiz

3DO-2dpl-wrap.it.around.it.P

bik’ízhdidoodis

3DO-4-wrap.it.around.it.F

bik’ízhdídis

3DO-4-wrap.it.around.it.I

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R

Ch'iyáán ííł'í doo ndi yééhósin da.

food 3-3-make.CI NEG but 3-3-know.NI NEG

Chidí nahideeshnih ndi shibéeso ’ádin.

car 3-1-buy.F but 1-money 3-none.NI

Da’diidį́į́ł.

pl-1dpl-eat-pl.F

dadidiilyįh

pl-3DO-1dpl-melt.it.F

dadoołhį́į́’

pl-3DO-2dpl-melt.it.P

dazhdííłhį́į́’

pl-3DO-4dpl-melt.it.P

deiitł’ó

pl-3DO-1dpl-weave.it.I

deitł’ó

pl-3DO-3dpl-weave.it.I

didííłhįh

3DO-2-melt.it.F

Diné bikéyah bikáa’gi ndahonidzood yę́ędą́ą́’ Naatsis’áán hoolyégóó niha’áłchíní bił ’adahineet’į́į́’.

Navajo 3-land 3-on-at pl-areal-3-flee.pl.P past Navajo.Mountain areal-be.called.NI-to 1pl-children 3-with pl-1dpl-sneak.off.P

Díkwíí jį́ shą’ nanilnish?

how.many Q days 2-work.I

Doo tó tsíídkáá’ dididííkáał da.

NEG water charcoal-on start-3-2-put.OC.F NEG

doołbish

3DO-2dpl-boil.it.F

dołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.I

Díí ’éí télli ’ayóo ’ayą́.

this TOP donkey very 3-eat.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Díí dibé yázhí yíłtééł.

TOP sheep little 3-2-carry.AnO.Prog

Díí tł’óół yílééł.

this rope 3-2-carry.SFO.Prog

Haalá tʼáá ʼéiyá yiníle ni’?

how-Q just TOP 2-name.NI remember

hadasiigeed

pl-3DO-1dpl-dig.it.out.P

hadeidínóołchał

pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadoołtééł

3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

haołgéésh

3DO-2dpl-cut.it.out.I

Háí lá yiską́ągo Tónaneesdizígóó bił ’adeeswod

who discovery tomorrow.GO Tuba.City.GOO with 3-drive.F-Q

Joe dóó Louise hataał.

Joe and Louise 3-sing.CI

Mósí ch’óółt’e’ lágo.

cat out-3-2-carry.O LÁGO

Náá’íídéeshtah nisin doodago t’óó siláogóó deeshááł.

again-1-go.school.F 1-want or merely military-to 1-go.F

nijiskáá’

3DO-4-investigate.it.P

nishóóh

3DO-2-brush/comb.it.I

Nitsilí ’abínígo tóógóó łį́į́łchíí’ bił ’ałnánáldlosh łeh.

2-brother morning-GO water-to horse-red 3-with 3-go.R usually

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ sxíiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

Nił hǫ́zhǫ́ǫ́sh doodaii’ doósh nił hózhǫ́ǫ da?

2-with-happy.NI-Q or neg-Q 2-with happy.NI neg

Shínaaí shíká ’adoolwoł nisin ńt’éé’ ’áłt’ąą t’áadoo níyáa da.

1-older.brother 1-for 3-run.F 1-want.NI but after.all NEG 3-come.sg.P NEG

Shoo, nahachagii t’óó ’ahayóí nihaanáá lá; ’áko shį́į́ baa ’ákodanosin dooleeł.

hey.look grasshopper merely many 1pl-to 3-migrate.P mirative then maybe 3-of 2pl-be.aware.NI FUT

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh lágo.

prayer-GO neg 2-get.up.O LÁGO

T’áá ká ’ooshháásh.

neg 1-go.to.sleep.O

T’óó la’ sékwii.

contrary.to.appearances 1-naseous.SP

yiidą́ą́’

3DO-1dpl-eat.it.P

yiilzhóóh

3DO-1dpl-brush/comb.it.I

yíníyą́ą́’

3DO-2-eat.it.P