Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł lágo.
2-3-photograph.I neg 2-blink.O LÁGO’At’ééd t’áá ’áhánídi ’ółta’ ’éí biniinaa doo hah dah nídiidáah da.
girl just far-at school TOP 3-cause NEG quickly up start-3-go.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- t’áá ’áhánídi near, nearbyfind in Navajo Particle Lexicon
- -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’éí topicfind in Navajo Particle Lexicon
- -niinaa because of, on account of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- doo expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
- haa quicklyfind in Navajo Particle Lexicon
- dah upfind in Navajo Particle Lexicon
- T’ahdii
- da expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.
Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R'Áłahji’ tó dilchxoshí síníł’ą́.
always water popping-Í 3-2-keep.SPNAyóó biká ’anáshwo’.
often 3-for 1-help.Rbik’ídédiz
3DO-1-wrap.it.around.it.PCh’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.
in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.ProgCh’ééh jiyáán hastiin baa nahashniihgo ch’ééh ’ííł’įįd ’ahbínídą́ą́’.
watermelon man 3-from 3-1-buy.CI-GO tried in.vain 1-act.P morning-pastCh’iyáán bá hooghandi béeso bideená naashnish.
food.store-at money 3-in-exchange.for 1-work.CICh'iyáán ííł'í doo ndi yééhósin da.
food 3-3-make.CI NEG but 3-3-know.NI NEGChidí na’na’í łęęzh yíyooyił.
tractor dirt 3-3-push.ProgChidíłtsooí bidááh síńzį́į dooleeł.
car-yellow-REL 3-for 2-stand.SPN FUTDa’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?
Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- da’ particle for yes/no questionsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- -ísh enclitic for yes/no questionsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- -ee by means of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- accompaniment
- doodaii’ particle orNa’ídíkid bik’ídáahgi
- doodaii’ orfind in Navajo Conjunction Lexicon
- daats’í particle for perhapsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- Neuter Imperfective (NI)
dadiilyį́į́h
pl-3DO-1dpl-melt.it.IDamóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.
Sunday past Santa.Fe-to 1-go.Pdazhdiłhį́į́h
pl-3DO-4dpl-melt.it.Idazhdoołbish
pl-3DO-4dpl-boil.it.FDá’ák’eh góyaa yishwoł.
cornfield down.that.way 1-run.ProgDibé yah ánáádanołkaad!
sheep inside semelit-pl-2pl-gather.Ididínéeshkał
3DO-1-start.to.herd.them.(animals).Fdiidiłjeeh
3DO-3-start.fire.IDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed; dádi’nítįįh.
this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not 3-2-close.gate.IDoo ’áłah dadiidleeł da.
NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEGDooládó’ dichin nisin da.
certainly hungry 1-want.N DADziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.
mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CIdíníshkaad
3DO-1-start.to.herd.them.(animals).IHaalá tʼáá ʼéiyá yinílyée ni’?
how-Q just TOP 2-name.NI rememberhaiłgéésh
3DO-3-cut.it.out.IHaánee’ náánááshdáał dooleeł.
well 1-again-walk.R futureHodíína’go ch’í’deeshnił.
later.GO out.animals.Fjííshóó’
3DO-4-brush/comb.it.Pjííłhį́į́’
3DO-4-melt.it.(snow).PK’ad Na’nízhoozhídi naasháa le’.
now Gallup-at around-1-walk.I hopeKwe’é k’ad łe’esh’aah.
here now earth-1-put.into.I.SROKénídánííljeehgo, sin ła’ beehódíítał.
shoe.game-GO song some 2-sing.Fnidasoolá
pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.PNił bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want
- -ísh enclitic for yes/no questionsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- doodaii’ particle orNa’ídíkid bik’ídáahgi
- daats’í particle for perhapsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want