Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.

rolled.intestine some 1-eat.F

’Adą́ą́dą́ą́’ ’íítseedgo bee na’anishí hasht’enáshdlééh.

yesterday 1-pound.P-GO tool 3-1-put.back.I

’Aghaa’ hooghan góne’ shijool.

wool house inside 3-lie.NCM.SPN

’Atsiniltł’ish dóó tó dayókeedígíí baa ’áłah ’aleeh lá.

electricity and water pl-3-request.I-NOM 3-for meeting DISC

’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R

’Áłchíní bi’éé’ náádaségis.

children 3-clothes 3-1-wash.R

’Íídeeshwosh daats’í doodaii’ saad naalkaah bindeeshnish.

1-sleep.F maybe or word research 3-1-work.F

At’ééd aní shí k’ad naalyéhé báhooghango déyá. Nit’éé’ bimá aní k’adee’ da’iigháásh.

girl 3-say.IP 1-now goods 3-for-home-GO directional-go. past 3-mother 3-say.IP now time-sleep.

bik’ídeediz

3DO-1dpl-wrap.it.around.it.P

Ch’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.

in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.Prog

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

dadołhį́į́h

pl-3DO-2dpl-melt.it.I

dajoodlą́ą́’

pl-3DO-4dpl-drink.it.P

daohsą́

pl-3DO-2dpl-eat.it.I

daooshóó’

pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.P

deitł’ó

pl-3DO-3dpl-weave.it.I

Dibé bitah dídéesh’įįł, díkwíínee’ náádeishchį́.

sheep 3-among 3-1-look.F how.many-really again-3-born.R

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

diididoołjah

3DO-3-start.fire.F

Dzi’izí bikee’ náásxis nít’éé’ bił daalkaałí baa’íí’á.

bicycle 3-tire 3-3-turn.Prog past nail 3-into-3-extend.NP

Haalá tʼáá ʼéiyá yiníle ni’?

how-Q just TOP 2-name.NI remember

Haashíyee’ díí azee’dich’ii’ bíniitááh hait’éego dich’íí’.

try.and.find.out this chile-burnsr 3-2-try.IP how-GO spicy

hadajiłgéésh

pl-3DO-4dpl-cut.it.out.I

hadazhdínóołchał

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadíníilchał

3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).F

Háidíígíísh neidiyoołnih nínízin?

which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

Háá’íshą’. ’Ákǫ́ǫ́ dílyeed!

what-Q there 2-run.F

Jáan naalnishísh?

John 3-work.I-Q

Na’níle’dii béeso ła’ haaníníl, t’áadoo tł’oh nidziisnii’ da.

dismay money some 4-3-1-give.PlO.P NEG hay 3-4-buy.P NEG

Ná’oolkiłí sits’ą́ą́’ tanáóó’nił lágo!

watch 1-away 3-1-take.apart.O don’t

Náńsdzáago t’áá ’íídą́ą́’ ’ííníyą́ą’ dooleeł.

back-1-go.sg.P-GO just already INDEF-2-eat.P FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

neidooleeł

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.F

neizlá

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.P

nidajiskáá’

pl-3DO-4dpl-investigate.it.P

nisíníłkáá’

3DO-2-investigate.it.P

Nizhónígo saad ha’oodzíí’ ’áníléehgo bik’e’íłchí.

nicely word HO-speak.P 3-2-make.I-GO 3-2-write.I

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shideezhí náneeskaadí ’ánáánéídlééh.

1-younger.sister tortilla 3-3-make.R

Shiyáázh Damóogo ’índa ’áádę́ę́’ nídeesdzá

1-son Sunday.GO will.be from 2-returning.F

Shíká ’anánílwo’ doodago’ t’áadoo shaa nánít’į́ní!

1-after indef-help.R or just-neg 1-about 1-2-bother.NI-neg

T’ah doo kintahgóó diit’aash da.

not.yet store-to 1du-go.I NEG

T’ah nagháíí yę́ędą́ą́’ ’áłchíní nízaadi da’ółta’ nít’ę́ę́’.

still there past children far-at pl-3-read.I past

T’áá shǫǫ da ’awéé’ nee hazlį́į́’.

at.least baby 2-for 3-become.P

Tsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P

Tsinaabąąs t’éiyá bee ch’aa nida’asdee’ ha’níigo dahane’.

wagon only 3-it travel pl-3-go.P 3-say-GO.NI pl-3-tell.P

Tʼáadoo tʼóó yílnishí.

NEG just 2-work.Prog-í

wooshjį́į́h

Optative Mode: 1-become.black.O

Yiską́ągo łį́į́’ ’ahaniniilkaad dooleeł.

tomorrow-GO horse 1dpl-round.up.P FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

yiyííyą́ą́’

3DO-3-eat.it.P