Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.

yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P

’Ak’ah kǫ’ dishtłi’go sédá.

candle 3-1-cause.burn.NI-GO 1-sit.SPN

’Atsį’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?

meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI

’Ayóo la’ deesdoi, nahóółtą́ą́’ laanaa.

very disc 3-hot.SPN 3-rain.O hope

’Ałk’idą́ą́’ shimá b na’nishkaadgo ’aghaa’ yisdizígíí dibé yázhí yichíihgo yizénéíłt’ih.

long ago 1-mother 3-with SUP-1-herd.I-GO wool 3-spin.P-ígíí lamb 3-birth.P-GO 3-neck-around-3-tie.P

’Ólta’di ’áłchíní binaashii sédáago ’ííníshta’.

school-at children 3-across.from 1-sit.SNP 3-read.NI

'Azháánee' shi dibé hólǫ́ǫ ndi, dibé ła nahiideeshnih.

even.though my sheep 3-exist.NI sheep one 1-buy.F

Baa dahwiinít’ínígíí sh bééhodoozįįł nissin.

agenda 1-with 3-about-ho-find.out.F 3-1-want.NI

Beeldléí danołtsóós.

blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.I

bik’ídideesdis

3DO-1-wrap.it.around.it.F

bik’ídidoohdis

3DO-2dpl-wrap.it.around.it.F

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

dajitł’ó

pl-3DO-4dpl-weave.it.I

dayiigish

pl-3DO-3dpl-make.one.cut.in.it.I

deiidą́ą́’

pl-3DO-1dpl-eat.it.P

Dibé hólǫ́ǫgo ła’ níjół’ah laanaa.

sheep exist-GO some 4-butcher.O hope

dididííłjah

3DO-2-start.fire.F

Diné bikéyah bikáa’gi ndahonidzood yę́ędą́ą́’ Naatsis’áán hoolyégóó niha’áłchíní bił ’adahineet’į́į́’.

Navajo 3-land 3-on-at pl-areal-3-flee.pl.P past Navajo.Mountain areal-be.called.NI-to 1pl-children 3-with pl-1dpl-sneak.off.P

dizhdiłjeeh

3DO-4-start.fire.I

Doo ndi dichin nizin da.

not.even 3.hunger-I.am.NI NEG

doołbish

3DO-2dpl-boil.it.F

díníilkaad

3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).I

Ha’át’íísh nizhé’é nahideeshnih nízin.

what-Q 2-father 3-1-buy.F 3-want.NI

hadadíníilchał

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).P

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’ę́ę́’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft inside 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.

winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GO

haiilgéésh

3DO-1dpl-cut.it.out.I

Háadi lá dibé nidahaniih?

where-at Q sheep pl-3-pass-sell.CI

Háadi lá lį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3-walk.pl.I

Háidíígíísh neidiyoołnih nínízin?

which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

háínígeed

3DO-2-dig.it.out.P

Lééchąą’í t’áá shǫǫ ’akéé’ nálwod lá.

dog good.thing INDEF-behind 3-return.P DISC

Mósí ch’óółt’e’ lágo.

cat out-3-2-carry.O LÁGO

Naakiiskánídą́ą́’ dibé tó ła’ bá niníyį́.

two.days.ago sheep water INDEF 3-for 3-1-haul.P

Níwo’jį’ nídiidááh.

move-to 2-get.up.I

Remark- Hachidí laʼ doo sizį́į da. Response- Jó doo jiza da .

4-vehicle surprise NEG 3-stand.SPN-NEG | well NEG 4-sit.SPN NEG

Saad naashkaahgo baa naash.

word 3-1-research.CI-GO 3-to 1-go.Prog

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.NI later one again-3-1-buy.F

Shilį́į́’ doo dah didíłdąsh da.

1-horse NEG up start-3-2.jerk.F NEG

Shinaaí ła'í ndi chizh t'áadoo ła' yaah ayiitą́ą da.

1-older.brother not.even.one but firewood just-NEG some directional-3-3-gather.P NEG.

Shí shik’ehgo hoogáał ni.

I FOC 1-follow-GO ho-move.Prog EMPH

T’áá ’ákwíízhíní tó dah siyínígóó ’ałnánáshdááh.

every summer lake-toward again-1-go.R

Tó háálínídi ’ahéédidiit’ashałní’ní’ą́ągo.

spring-at refl-1du-meet.F noon-GO

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

yiilzhóó’

3DO-1dpl-brush/comb.it.P

yiit’aal

3DO-1dpl-chew.it.P

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P

ʼDa'azhishgóó, sis łigaii shaʼ díílééł.

dance-to 1-go.F belt silver 1-borrow3-lend.SFO.F