Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.
lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CIʼÁłah ʼaleehdi ʼamá bééhániih daats'í bá ’ádazhniiyą́ą́’? ʼÁko daatsʼí nímasii łaʼ ʼakǫ́ǫ́ dííkááł.
group gathering-at mother 3-3-remember perhaps 3-for 4-pl-eat.P so perhaps potatoes some there 3-2-take.OC.F’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nishínílnish?
yesterday-Q outside-at 2-work.P’Ashkii t’áá shǫǫ ółta’ lá.
boy good.thing 3-learn.I DISC’Azhą́ shaa jidiijéé' ndi, t'áá hwéé deeshwoł.
even.though 1-from-4-start-run.P just but 1-run.F’Ádihodideesht’ih sha’shin nisingo t’áadoo ’atah haasdzíi’ da.
RFLX-1-get.into.trouble.F perhaps 1-think.CI-GO NEG among 1-say.P NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Náásgóó
- ’ádihodiisht’ééh get oneself into trouble
- sha’shin perhapssaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want
- t’áadoo notsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Áhoodzaii
- haasdziih speak, exclaim
’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.
Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R’Áshįįh Bii’ Tóógóó náádísdzáago dziłghą́ą́’ hanáádeesh’nah.
Salt.Lake.City-toward again-1-go.F-GO mountain-back again-1-climb.R’Ádą́ą́dą́ą́’ásh nishínílnish?
yesterday-Q 2-work.PBéégashii báháchxį’go bik’ee neeshchééł.
cattle 3-become.angry.I-GO 3-on.account.of 1-flee.Progbik’ídidoohdis
3DO-2dpl-wrap.it.around.it.FBini’ íídeeshtah doodago ’éiyá yóó’ ’adeeshwoł.
let will-1-school or only away 1-off-run.PChidí nidabinóołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.Odadoohsį́į́ł
pl-3DO-2dpl-eat.it.FDamóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.
sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.PDamóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.
Sunday past Santa.Fe-to 1-go.Pdaohtł’ó
pl-3DO-2dpl-weave.it.Idaoohgish
pl-3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.Idashiilbéézh
pl-3DO-1dpl-boil.it.Pdayííshóó’
pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.Pdidadoołjéé’
pl-3DO-2dpl-start.fire.Pdidazhdííłjéé’
pl-3DO-4dpl-start.fire.Pdidiiljeeh
3DO-1dpl-start.fire.IDiné nishłį́į ndi Bilaagana bizaad t’éí bee yáshti’.
Navajo 1-be.NI but English language only 3-with 1-speak.IDooládó’ dichin nisin da.
certainly hungry 1-want.N DADoondó’ ’awéé’ yicha da.
not.even baby 3-cry.I NEGdoołhį́į́’
3DO-2dpl-melt.it.Pdínółkaad
3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).Idííyį́į́ł
3DO-2-eat.it.FHa’át’íí neidiyoołnih nínízin?
who 3-3-buy.F 2-think.NIhadadoołbįįd
pl-3DO-2dpl-fill.something.up.with.it.Phadazhniłchaad
pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).Ihadeeshtééł
3DO-1-carry.him/her.up.out.of.something.Fhainiłchaad
3DO-3-card.it.(as.in.wool).Ihayíígeed
3DO-3-dig.it.out.Pháínígeed
3DO-2-dig.it.out.Pjoodlą́ą́’
3DO-4-drink.it.PK’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?
arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ísh enclitic for yes/no questionsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- doodago particle orNa’ídíkid bik’ídáahgi
- daats’í particle for perhapsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- -yaa under, beneath, down’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- location
- -tis over’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- location
- ’Áhoodzaii
- ’adisht’oh be an archer, shoot arrows




