An example search has returned 50 entries
’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.
morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI’Ałk’idą́ą́’ Naayéé’ Neizghání ha’a’aahjigo ’atsiniltł’ish bił dah yizdéél jiní.
long.ago Monster Slayer east-to lightning 3-with up 3-move.SFO.P 4-say’Ałk’idą́ą́’ shimá bił na’nishkaadgo ’aghaa’ yisdizígíí dibé yázhí yichíihgo yizénéíłt’ih.
long ago 1-mother 3-with SUP-1-herd.I-GO wool 3-spin.P-ígíí lamb 3-birth.P-GO 3-neck-around-3-tie.P
listen
Long ago, while herding sheep with my mother, she used to tie a yarn around the newborn lamb’s neck.
bookmark- ’ałk’idą́ą́’ long ago, formerlyfind in Navajo Adverb Lexicon
- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- na’nishkaad herd, go out herdingfind in Navajo Verb Modes
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
’Ólta’di ’áłchíní binaashii sédáago ’ííníshta’.
school-at children 3-across.from 1-sit.SNP 3-read.NI-ch’ą́ą́h
-tł’ááh
Bich’ijí nishłį́.
3-toward-side 1-be.NIbik’ídeediz
3DO-1dpl-wrap.it.around.it.PBíla’ashdla’ii nishlį́.
3-hand-five-NOM 1-be.NICh’iyáánísh hólǫ́?
food-Q 4-exist.NIChidí naa’na’í ’ayóo bídin nishłį́.
tractor really 3-without 1-be.NIDa’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?
Q noon-until outside-at 2-work.P
listen
Did you work outside up to noon?
bookmark- da’ particle for yes/no questions
- ’ałní’ní’ą́ąjį’ noon-untilfind in Navajo Adverb Lexicon
- -jį́’ up to, as far asfind in Navajo Postposition Lexicon
- time
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- naashnish workfind in Navajo Verb Modes
Dah díníilghaazhísh ’íilnilaa?
fry.bread-Q 3-2-make.PDah nóóljííd lágo.
up 2-jump.O don’tdashoołbéézh
pl-3DO-2dpl-boil.it.Pdeidííłhį́į́’
pl-3DO-3dpl-melt.it.Pdidadoołjéé’
pl-3DO-2dpl-start.fire.PDíí tł’éé’ ’índa hazhó’óó ’iideeshwosh.
this night only.then uninterrupted 1-sleep.FDoo ’ííłta’go biniinaa t’áá ’ałtsojį’ t’áá shídin hazlį́į́’.
neg 1-go.to.school.P-GO 3-because every-up.to just 1-without 1-become.PDziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.
mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CIha’át’ééjí
Ha’át’íísh neidiyoołnih nínízin?
who-Q 3-3-buy.F 2-think.NIHahgo Jáan hooghan ’íílééh?
When John hogan 3-3-make.FHádą́ą́’ dii hooghan ’íinilaa?
when-past this hogan 3-2-make.PHádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?
when-past-Q Mary school-from 3-return.Pjííshóó’
3DO-4-brush/comb.it.PK’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?
arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P
listen
Did s/he perhaps shoot arrows under or over the bridge?
bookmark- -ísh enclitic for yes/no questions
- doodago particle or
- daats’í particle for perhaps
- -yaa under, beneath, downfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -tis overfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’adisht’oh be an archer, shoot arrowsfind in Navajo Verb Modes
Ląʼí Náhóółtáago hodookʼááłígíí yaa kódzaa dooleeł
much 3-rain-GO.O 3-fire.I-IGII 3-down to.happen.NI 3-become.Fna’ashkǫ́ǫ́’
1-swim.INa’azhǫǫshgi díkwíí shį́į́ shaa woobįįh?
hoop.and.pole.game-at how.much 1-to pass-win.INanise’ígíí ch’iiyáán daohsą́ ’áko bee nihits’íís bitah ya’ádahoot’ééh dooleeł.
plant-ÍGÍÍ food pl-2-eat.I so 3-with 2pl-body 3-among pl-3-good.NI futureShá bíighah yáshti’ lá.
sun proportionate 1-talk.I DISCShicheii hastą́diin nááhai yilááhdę́ę́’ ’aníłdįįd.
1-grandfather sixty years 3-beyond-from 3-3-survive.PShicheii t’áá sáhí ’átsą́ą́’ ’ałtso yoolghal --- doochǫǫł ’át’éego ’ajilghał dooleeł!
1-grandpa just himself rib whole 3-chew.P ridiculous 3-be.NI-GO SER-3-ate.DI FUTShichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.
1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.FShileechąą’í halǫ́ǫ́ ńt’éé’ są biisxé.
1-dog have past old.age 3-die.of.PShį́į́dą́ą́’ na’niiłkaadgo t’áá ’áháníjį’ ’adeeshch’iłgo bik’ee deelyiz.
T’ah ’ałk’idídą́ą́’ t’áá neesh’į́į́ ńt’éé’.
still quite.long.ago just 2-1-see.P pastt’ah ńt’éé’
T’áá ká dibe łá yóó’ ooshnííł.
Neg sheep some 1-lose.OT’iis bąąh nidaohna’.
cottonwood 3-on pl-2dpl-climb.It’óó
Tóbąąhgóó yishtł’ééł.
river-toward 1-run.ProgTsékooh biniit’aají łįį’hoł sizį́į́go binísá.
canyon 3-barring.to.a.point horse 4-with 3-stand.SPN.GO 3-1-caught-up.PTsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.
wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P
listen
I was born during the time when wagons were used
bookmark- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- na’abąąs drivefind in Navajo Verb Modes
- yę́ędą́ą́’ pastfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- bi’dizhchį́ be bornfind in Navajo Verb Modes