Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Yadiizíní bigháníshgéésh.

can 3-through-1-cut.open.I

’Aghaa’ hooghan góne’ shijool.

wool house inside 3-lie.NCM.SPN

’Ałk’idą́ą́’ dahane’ yę́ę bíneeshdlį́įgo yíłta’.

long.ago pl-story past 3-1-admire.I-GO 3-1-read.P

’Ałk’idą́ą́’ tł’oh naadą́ą́’ dant’į́įhgo łį́į́’ doodaii’ béégashii da há hada’ał’éés ńt’éé’.

long.ago grass corn 3-ripen.I-GO horse or cow etc. 4-for 3-stomp.I past

-’oh

-niit’aa

Béeso bá hooghan góne’ shił ha’ashch’ą́ą́l dóó ’azéé’ííł’íní bił yah ’ííyá.

money 3-for building inside 1-with 3-go.up.as.elevator.P and doctor 3-with into 1-GO.P

Béésh bee hane’é b nááshbał.

phone 3-with 1-whirl.Prog

bik’ídidiidis

3DO-1dpl-wrap.it.around.it.F

aad ’át’éii">Ch’į́į́góó baa ntséskees.

fail 3-about 1-think.I

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?

airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.P

Daniel hahgosh hidilníísh?

Daniel when-Q 3-start.work.I

deidííłhį́į́’

pl-3DO-3dpl-melt.it.P

Dibéésh nee hólǫ́?

sheep-Q 2-with 4-exist.NI

didadoołjéé’

pl-3DO-2dpl-start.fire.P

didííłhįh

3DO-2-melt.it.F

Diné ła’ nizhónígo kéédahojit’į́ danihó’ní, ’áko ndi doo ’ákót’ée da

People some 1-nice-GO 4-3-reside.NI 3-Pl. 4-think.CI

Díidí háísh bichidí?

this who-Q 3-car

Díí tł’óół tsin bik’ídísdis.

this rope stick 3-on-3-1-wrap.I

Díí yihahígíí biyi’, háísh tówónaanígóó ch’aa deeyá?

this year.IGII within who overseas.GOO travel 3-going.F-Q

Dooládó’ shį́į́ ’adą́ą́dą́ą́’ shich’ohoos’ni’ da kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso naadiinígíí ńdiiłtsooz.

wow probably yesterday 1-lucky.P town areal down 1-go.I Past money twenty-NOM 3-sit.FFO.P

Ha’át’íí lá neidiyoołnih lá?

what DISC 3-3-buy.F DISC

hadazhdééłbįįd

pl-3DO-4dpl-fill.something.up.with.it.P

hadazhneeshchaad

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).P

Hahgosh Daniel hidilníísh?

when-GO-Q Daniel 3-start.work

Hastiin dóó ’at’ééd ha’át’íí lá ’áyiilaa?

man and girl what Q 3-3-make.P

háálá

because

Hwééldigóó nda’aznánę́ędą́ą́’ nihahastóí yę́ę ła’ béédaho’dooszįįd.

KinŁánídi ’ííníshta’ ńt’éé’ ’áádóó t’áá ’ániidígo ’áadi náánísdzáá ńtéé’ ’ééhosisya’ lá.

Flagstaff-in 1-study.P past and.then just recently there-at 1-return.P past 1-get.hazy.P disc

Nádí daats’í ’éí doodaii’ nideezhí daats’í bááh ’íidoolííł?

older.sister perhaps or younger.sister perhaps bread 3-make.F

nideiilyé

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

nitł’ó

3DO-2-weave.it.I

Nizhe’é haash wolyé?

2-father what-Q 3-call.NI

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shik’is bił ’ílyeed ’áko shį́į́ da’diidį́į́ł.

1-friend 3-with 3-drive CONJ 1-Pl-eat.F

Shiaad késhdę́ę́’į́">kéédę́ę́’ naa hodoolzhish.

1-behind-from 2-passing become.F

Shileechąą’í halǫ́ǫ́ ńt’éé’ są biis.

1-dog have past old.age 3-die.of.P

Shimá sání Mary níigo yee ’ádójí.

1-grandmother Mary 3-say.I-GO 3-by reflexive-3-call.NI

t’ahdii

T’áá ’ákwíízhíní tó dah siyínígóó ’ałnánáshdááh.

every summer lake-toward again-1-go.R

T’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.

once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.P

T’óó tá’ádeesgizii’ ’ííyą́ą́’.

just 3-reflex-wash.P-CONJ 3-eat.P

Tó diłhił bá hooghan góne’ sáanii ’ałk’iijée’go hááhgóóshį́į́ jó shí da ’adadanishchidgo sédá.

bar 3-at women RECIP-3-fight.P-GO very instead 1-flinch.I-GO 1-sit.P

Tsékooh biniit’aají łįį’hoł sizį́į́go binísá.

canyon 3-barring.to.a.point horse 4-with 3-stand.SPN.GO 3-1-caught-up.P

yidoołbish

3DO-3-boil.it.F

yishbéézh

3DO-1-boil.it.I

Yiską́ągo Na’nízhígóó deet’áazhgo haa’í lá ’adiidį́į́ł?

tomorrow Gallup-to 1dpl-go.du.F-GO where Q 1pdl-eat.F

yíníshóó’

3DO-2-brush/comb.it.P

yíłhį́į́’

3DO-1-melt.it.(snow).P

łahda