Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin díínii’.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.P

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’Awééh kweʼé ninishteeh, adaʼoogeeh.

baby here 3-carry.AnO.I 3-fall.O

’át’ah ’índa

-áátis

-naashii

bik’ídidíídis

3DO-2-wrap.it.around.it.F

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

Chidí łizhinígíí doodago łigaaígíí daats’í nahideeshnih?

car black-nom or white-nom perhaps 3-2-buy.F

Da’ Ron saad neiiłkaah?

Q Ron word 3-3-investigate.I

Daango k’ééda’dilyééh nt’éé’ t’áádoo k’ééda’diilyáa da.

spring-GO 3-plant.R past NEG 3-3-plant.P NEG

Dahojitaałgo t’áá hoonaałgo wónáásdóó ’ayóí ’íits’a’go dahojitaał.

Pl-4-sing.I-COMP just areal-3-move.Prog-COMP soon remarkable 3-sound.I-COMP pl-4-sing

Dibé yázhí ła’ yóó’ ’ííyáá ńt’ę́ę́’ tsiyi’di bik’íníyá.

lamb one away 3-go.P past forest-at 3-find.it.P

didazhdidoołjah

pl-3DO-4dpl-start.fire.F

didazhdííłjéé’

pl-3DO-4dpl-start.fire.P

didiilyįh

3DO-1dpl-melt.it.F

Diné nishłį́ndi Bilaagana bizaad t’éí bee yáshti’.

Navajo 1-be.NI but English language only 3-with 1-speak.I

Doo kingóó diit’ash da.

NEG town-to 1dpl-go.du.Prog NEG

dó’ --- -ísh łí

Díí haidíígíísh shí?

TOPIC which.one-ÍGÍÍ-Q 1-belong

Gólízhii dégo dasidoo’į́įgo da’oołzhish ni.

Skunk up-GO pl-3-look.I-GO pl-3-dpl-dance.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Ha’át’éegosh náníldzid?

why-Q 2-fear.I

Ha’át’éegosh náníldzid?

why-Q 2-fear.I

hadoołtééł

3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hainííłchaad

3DO-3-card.it.(as.in.wool).P

haníłchaad

3DO-2-card.it.(as.in.wool).I

hazhnííłchaad

3DO-4-card.it.(as.in.wool).P

hágoónee’

Háísh yiską́ągo ’adoogis?

who-Q tomorrow 3-wash.F

k’asdą́ą́’

Kinaaldáágóó jidóya’ t’óó ’ílį́.

puberty.ceremony-to 4-go.O hope just think

Kénídánííljeehgo, sin ła’ beehódíítał.

shoe.game-GO song some 2-sing.F

Naalyéhé hooghandi tł’oh hániikai ńt’éé’ ’áníídí yee’ ’ásdįįd lágo ’áadi niikai.

trading.post-at hay 1dpl-go.pl.P past recently very 3-disappear.P DISC-GO there 1dpl-go.pl.P

Nichxǫ’ báhádzid.

stop 3-P-be.dangerous

Níyolgo t’áá ’áko niishch’ił.

wind-GO immediately 3-blink.U

Shá bíighah yáshti’ lá.

sun proportionate 1-talk.I DISC

Shichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.

1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.P

Shilį́į́’ tł’aaká’ii dóó shilį́į́’ biyéél bił tsodizin ’íishłaa.

1-appaloosa and 1-horse 3-saddle 3-with prayer 3-1-make.P

Shizhé’é bichíditsoh yaa naashnish

1-father 3-truck-large on.it 3-3-worked.P 1-father 3-truck-large on.it 3-3-worked

Shínaaí shikétł’á ’iiyilgo łį́į́’ bikáá’ hasis’na’.

1-older.brother 1-foot-bottom 3-3-boost.P-GO horse 3-top up-1-crawl.P

shéłbéézh

3DO-1-boil.it.P

T’ah ’ałk’idídą́ą́’ ’éí Diné tát’áá góyaa kéédahat’íinii t’éiyá díí tábąąhgóó bidáda’ak’eh naaznil ńt’éé’.

still quite.long.ago the people water-near areal-down pl-3-reside.NI-NOM only this water-edge-toward farm 3-lie.about.SPN past

t’áá

T’áá ká dibe łá yóó’ ooshnííł.

Neg sheep some 1-lose.O

Tó Haach’i’dę́ę́’ ’ííyisíí naashá.

Tohatchi-from truly 1-go.CI

Tsézéí lą’í joyéełgo nidaaz dooleeł.

gravel a.lot 3-4-haul.I-GO 3-heavy.NI 3-become.F

Tł’éédą́ą́’ shį́į́ nida’a’nééhgóó nidadziskai.

last.night perhaps game-to pl-3-3-go.pl.P

yidoołbish

3DO-3-boil.it.F

yik’ídéideezdiz

pl-3DO-3dpl-wrap.it.around.it.P

yishóóh

3DO-3-brush/comb.it.I