Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
Yadiizíní bigháníshgéésh.
can 3-through-1-cut.open.I’Adeesdíilgo dibé sits’ą́ą́’ dah diijéé’.
3-thunder.P-GO sheep 1-away-from start-3-run.Pl.P’Aoo’, shí dó’ t’áá ’ákwíinissin.
yes1 also just 1-think.so.NI’Ashkii yázhí ’ayóo hwe’ádílááh.
little boy very 3-mischief’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.
Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R’Áłchíní hastą́ą́ binááhaidóó deigo hodees’áago t’áá ’ałtso da’ółta’go yá’át’ééh.
children six 3-year.P-from up areal-extend.NP all pl-3-study.NI-GO 3-good.N-dááh
-go
Ch’ééh jidighaahgo, ajółhosh laanaa jinizin łeh.
in.vain 4-walk.I-GO, 4-sleep.O hope 4-want.CI usuallyCh’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.
watermelon again-1-eat.RDaané’é baa na’aldeehdi ’at’ééd jooł yídzoołtał.
game 3-to 3-happen.CI-at girl ball 3-3-kick.Progdajíí’aal
pl-3DO-4dpl-chew.it.Pdaoohgish
pl-3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.Idaołhį́į́h
pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).Idayiigish
pl-3DO-3dpl-make.one.cut.in.it.IDibé bighan báátis dah yiishte’.
sheep corral 3-over up 1-climb.PDiné nishłį́į ndi Bilaagana bizaad t’éí bee yáshti’.
Navajo 1-be.NI but English language only 3-with 1-speak.IDíí chizh shá ’ałk’íniishóósh.
this firewood 1-for 3-2-split.IDíí yiską́ągo ’íídííłtah.
this tomorrow 3-2-read.FDííshą’ látsíní háádę́ę́’ naa ninídee’?
this-Q bracelet where-from 2-to 3-arrive.PlO.Pha’át’éegi
Ha’át’ííshą’ hastiin dóó ’at’ééd ’áyiilaa?
what-Q man and girl 3-3-make.PHaa nízahjį’ hanínáshyįh dooleeł t’áá ’ákwíí jį́?
how 3-long.N-up.to 1-rest.R FUT every dayhadéélbįįd
3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.Phaidínóołchał
3DO-3-card.it.(as.in.wool).FHáadi lá dibé nidahaniih?
where-at Q sheep pl-3-pass-sell.CIháajį’go
Hágoónee’, t’áá ’ákódí shahane’.
well that’s.all 1-storyHoozdo hoolyéedi deesdoi sha’shin. ’Áyaańda (’áyąą) diné bi’éétsoh t’áá gééd ndaakai.
Phoenix areal-called-at hot possibly no.wonder person 3-coat without pl-3-go.pl.PJáanísh naalnish?
John-Q 3-work.IMósí yázhí bimá yits’ą́ą́’ yóó’ííyá.
kitten 2-mother 3-from away-3-go.PNaakiiskánídą́ą́’ dibé tó ła’ bá niníyį́.
two.days.ago sheep water INDEF 3-for 3-1-haul.PNaʼahóóhai baa nídiikai ʼakó ʼakʼidahiʼniłí bee shíká ʼadíílwoł.
rodeo 3-about 1pl-do.F so saddle.blanket 3-with 1-after 2-help.F
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, affirmativefind in Navajo Imperatives
- -aa tofind in Navajo Postposition Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- Náásgóófind in Navajo Imperatives
- ’áko so, so that, so thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- -ká after, forfind in Navajo Postposition Lexicon
Nichxǫ’ báhádzid.
stop 3-P-be.dangerousnidasiilkáá’
pl-3DO-1dpl-investigate.it.Pnidasoołkáá’
pl-3DO-2dpl-investigate.it.PShá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.
sun proportionate 1-swim.CIShá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.
sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Si-Perfective Neuter (SPN)find in Navajo Verb Modes
- sédá sitfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- na’ashkǫ́ǫ́’ swimfind in Navajo Verb Modes
- shá bíighah all day, foreverfind in Navajo Adverb Lexicon
- -yaa under, beneath, downfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
Shá hooł’aah.
1-for areal-2 move-over.IShicheii t’áá sáhí ’átsą́ą́’ ’ałtso yoolghal --- doochǫǫł ’át’éego ’ajilghał dooleeł!
1-grandpa just himself rib whole 3-chew.P ridiculous 3-be.NI-GO SER-3-ate.DI FUTShilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.
1-dog 1-ahead-to 3-run.IShimá sání Mary níigo yee ’ádójí.
1-grandmother Mary 3-say.I-GO 3-by reflexive-3-call.NISitsóí éí ’ashiiké nidaanéego ’atah nijóne’ laanaa nízin.
my.grandson TOP boy pl-3pl-play.I-GO join 4-play.O hope 3-3.want.CIT’áadoo hosh biih dadoołtaałí.
neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-ÍT’áá hazhóó’ógo yisháałgo biniinaa shaa ’adiildee’.
just carefully 1-walk.Prog-GO 3-because 1-for PASS-left.behind.PT’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.
once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.PTł’óół tsin bigaan binah dah sélá.
rope stick arm 2-against up 3-1-hung.PʼAwéé chʼídeeldloʼ; chʼiyáán bá ʼádaʼdoołííł dóó bá niʼdaʼdoonih.
baby 3-laugh.P food 3-for pl-3-2dpl-prepare.F and 3-for pl-3-2dpl-distribute.F
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, affirmativefind in Navajo Imperatives
- Náásgóófind in Navajo Imperatives
- dóó and, and thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -á for, for the benefit offind in Navajo Postposition Lexicon
- benefactive
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- Future (F)find in Navajo Verb Modes