Your search for * biihidzóhí 50 entries
’Adeesdíilgo dibé sits’ą́ą́’ dah diijéé’.
3-thunder.P-GO sheep 1-away-from start-3-run.Pl.P’Ajótł’óół laanaa nissin ndi ’aghaa’ shee ’ádin.
4-weave.O hope 3-1-want.CI but wool 3-1-with.me 3-none.NI’At’ééd sin t’ahaa’go yíhooł’ą́ą́’.
girl song quickly 3-3-learn.P’Awéé’ dah biséłdá.
baby up 3-1-CAUS-hold.AnO.SPN’Ałk’idą́ą́’ shimá bił na’nishkaadgo ’aghaa’ yisdizígíí dibé yázhí yichíihgo yizénéíłt’ih.
long ago 1-mother 3-with SUP-1-herd.I-GO wool 3-spin.P-ígíí lamb 3-birth.P-GO 3-neck-around-3-tie.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- ’ałk’idą́ą́’ long ago, formerlysaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -dą́ą́’ past time’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- T’ahdii ’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- na’nishkaad herd, go out herding’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
’Áłahji’ tó dilchxoshí síníł’ą́ą dooleeł.
always water popping-Í 3-2-keep.SPN will.be.FAshkiísh t’áádoo nideezhí yíni’ yá ahóólaa da?
boy NEG 2-younger.sister 3-mind 3-for 3s-3-make.P NEGAwéé’ doo ndó’ yidlóoh da.
baby NEG NDO’ 3-cold.I NEGbik’ídadiidis
pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.IChidí bitiin ’ałts’ą́ą́hjí ’ańt’i’.
Chidí doo diits’į́į́hgóó biniinaa bitoo’ biih yíką́ą́ nít’éé’ ’áłt’ąą diists’ą́ą́’.
car NEG 3-start.I-GOO 3-because gas 3-into pass-pour.OC.P past after.all 3-start.PChidí kǫ́ǫ́ ndaajeehígíí t’áá ’ániidígo dahodeezlįįd.
car here 3-run.pl.I-COMP just recently pl-3-become.PChidí łizhinígíí doodago łigaaígíí daats’í nahideeshnih?
car black-nom or white-nom perhaps 3-2-buy.FDííshą’ látsíní háádę́ę́’ naa ninídee’?
this-Q bracelet where-from 2-to 3-arrive.PlO.PDoo ńdeeshdááł da, háálá kwii doo shił yá’áhoot’éeh da.
NEG 1-return.F NEG because here NEG 1-with 3-good.NI NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Náásgóó’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- nááshdááł return, go back’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- háálá for, becausefind in Navajo Conjunction Lexicon
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Neuter Imperfective (NI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- yá’át’ééh it is good’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
Díí ’áʼkáán háidíígíísh nahiidiilnih?
TOPIC flour which.one-ÍGÍÍ-Q 3-2du-buy.FDíí tł’óół yílééł.
this rope 3-2-carry.SFO.ProgGohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ biłgo daats’í nínízin?
coffee only TOP or milk 3-with-GO perhaps 3-2-want.NIHa’át’éegoshą’ ’ayóo náníldzid?
why-Q very 2-fear.Ihaa néelą́ą́’
Haahláyéé ’ajiiłhosh.
don’t.dare 4-sleep.IHatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.
ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-Phazhóó’ógo
háálá
becauseHázhó’ó ’iiníłta’ shiyázhi, t’áá ká yoo’ anáolyeed lágo.
welł 2-learn 1-son just prevent away 2-run lágoJapandi naóshdáah laanaa.
Japan-at 1-return.O hopeKingóó ’anááda’iisdee’.
town-to again-pl-3-go.RNicheii nida’iiníísh góne’é kingóó ’ałnánádáah łeh.
2-grandfather Friday on store-to 3-go.R usuallyNichxǫ’ doo ájíníi da.
stop NEG 4-say.thus.NI NEGNichxǫ’ doo ájíníi da.
stop NEG 4-say.thus.NI NEGNizhónígo saad ha’oodzíí’ ’áníléehgo bik’e’íłchí.
nicely word HO-speak.P 3-2-make.I-GO 3-2-write.IŃléígóó díníyáa dooleel.
there-GÓÓ 2-go.sg.SP FUTShicheii dííjį́ béégashii yah ’ádínéeshkał ní daashin.
1-grandfather this.day cattle 3-into 3pl-1-herd.fut 3-say.NI wonderShiyáázh shaa yógháah le’ nissingo sédá.
my.son 1-for 3-arrive.O hope 3-1-want.CI-GO 1-sit.ISohodizingo t’áá ká nídoó’nééh lágo.
prayer-GO neg 2-get.up.O LÁGOT’ah doo la’ shą́ą́’ ’azhjaa’góó náádiikáah da.
not.yet DISC flea market-to 1pl-run.I NEGT’áadoo lą’í ’íyánígo t’éiyá nítsaazígíí yaa kódoonííł.
NEG many 2-eat.I-NEG-GO only.then 2-big.NI-IGII 3-down 3-happen.FT’áadoo yéego ’aho’niiłtįįhí chizh lą’ígo yah ’ahideeshjih.
before very rain.hard-F NEG wood many-NMZ-GO up ser-1-bring.in.FT’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.
once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.PTséíłkéí nidaanéego dahonółne’ laanaa daniidzin.
teens pl-3pl-play.I-GO pl-3pl-win.O hope pl-3pl-think.PTsénił kwe’é niní’ą́ą ni’.
axe here 1-put.P.SRO recallTsinaabąąs bee nida’abąąsgo shi’dizhchį́.
wagon 3-with pl-3-drive.I-GO 1-pass-born.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ee by means of’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- instrumental
- T’ahdii ’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- na’abąąs drive’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Áhoodzaii’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- bi’dizhchį́ be born’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
Tsoodził gódei yishááł.
Mt.Taylor areal.up 1-walk.Pyididoołhįh
3DO-3-melt.it.Fyidííłhį́į́’
3DO-3-melt.it.PYiską́ągo Bee’eldííldahsinilgóó ’adeesdee’.
tomorrow Albuquerque-to 4-PL.underway.FYiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?
tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- háá-P.ENCLITIC where
- -sh enclitic for content questions
- -di at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Náásgóó’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- yíshą́ eat it’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi
- nisin think, want’áhát’íní hoolzhishgi bik’ídáahgi




