Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Hííłch’į’go ’íinda ta’iideeshnih.

evening.GO until 1-mix.dough.F

Shichʼéʼé kinaasdaʼgo bitsiiʼ shá beʼdíítłʼóół tʼáásh ʼáko?

1-daughter 3-reach.puberty.P-GO 3-hair 1-for 3-2-tie.F just-Q okay

’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.

morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI

’Ashiiké yázhí ła’ chidí yikáá’dę́ę́’ ’adah ’adoogoh.

boys little INDEF car 3-on-from down 3-fall.F

’ayóigo

’ayóo

’Ałk’idídą́ą́’ kin ’áshłaa ńt’éé’ ’éí t’ahdii bii’ shighan.

quite.long.ago house 3-1-make.P past it still 3-in 1-home

’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.

noon-GO spring-at refl-1du-meet.F

’át’ah ’índa

’Ąąh háá’á wolyéii k’ad doo ’asht’é’égóó bik’ee ntsinisdzá.

credit 3-call.P now neg extremely.neg 3-on-account-of overwhelm.P

-go

Ch’ééh jiyáán hastiin baa nahashniihgo ch’ééh ’ííł’įįd ’ahbínídą́ą́’.

watermelon man 3-from 3-1-buy.CI-GO tried in.vain 1-act.P morning-past

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo sh bééhózin da. K’ad éí t’áá shxǫǫd sh báá hózin.

formerly Navajo language research NEG 1-with 3-of ho-know.CI NEG | now TOP luckily 1-with 3-about-ho-know.CI

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Na’nízhoozhídi kééhasht’į́ ńt’éé’.

formerly Gallup-at 1-live.I past

Chidí ’anáshdlééh, háálá doo naalnish da.

car 3-1-repair.I because NEG 3-work.I NEG

dah

Dibé bighan báátis dah yiishte’.

Sheep corral 3-over up 1-climb.P

Díí chidí ’ayóo dilwo’ ha’ní ’áko ndi doo baa jííníshłíi da.

this car very 3-fast 3-say.P CONJ NEG 3-about 4-1-rely.P NEG

Díí tł’éé’ ’iidííłhosh.

this night 2-sleep.F

Díí yiską́ągo ’íídííłtah.

this tomorrow 3-2-read.F

Doo t’áá k’ad chidí na’ní’ą́ą da.

NEG just now vehicle 2-3-1-lend.P NEG

doo yéé --- -í

dó’ --- -ísh łí

Gowééh ła’ ’ádá dooshkááł laanaa.

coffee one for.self pl.3-1-handle.OC.O wish

Hazhóʼí síní. Tʼáadoo naaní’dííldisí.

careful 2-sit.I NEG again-2-wander.Prog-í

Hoozdodę́ę́’ Łééchąąłgaii bee nááshdááłgo Kinłánídi da’jiyání góne’ sédáago shiyaa haalwod lá.

Phoenix-from greyhound.bus 3-with 1-return.Prog-GO Flagstaff-at cafe into 1-sit.SPN-GO 1-under 3-run.P DISC

K’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół doo yę́ę ła’ damóo yę́ędą́ą́’ t’áadoo ’asétł’ǫ́ǫ da.

now half-toward 1-weave.Prog future past one Sunday when.past NEG 1-weave.P NEG

Kʼadí! Tʼáadoo tʼóó ’ííyį́į̨́łí.

stop NEG just 2-eat.Prog-í

laanaa

Naaki yiską́ągo Na’nízhoozhígóó shił ’adeeswod.

two yesterday Gallup-to 1-with 1-drive.F

Ni ga’ k’ad dibé bikéé’ díínááł.

you EMPH now sheep 3-behind 2-go.F

Nidlóóhísh doodaii’ doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.I-Q or neg perhaps 2-cold.I neg

Shá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.

sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P

Shicheii haastihgo łáháda ninálnish.

1-grandfather 3-become.old.P-GO seldom 3-work.R

Shicheii t’áá ’íiyisíí hastihgo biniinaa kónááhoot’éhí doo na’ádódlíi da.

1-grandfather very 3-old.N-GO because next.year NEG 3-expect.live.NP NEG 
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Shilééchąą’í b na’nishkaadgo jooł b ’abíńjíshhałgo yikéé’ náádiilwo’.

1-dog 3-with 1-herd.CI ball 3-for 3-1-bat.R-GO 3-after 3-run.R

Shimósí yázhí tsin yąąh dah sidáago hádésh’na’ ńt’éé’ ’áłt’ąą hadanáálwod.

1-cat little tree 3-on up 3-sit.SPN-GO 1-climb.P but after.all 3-run.down.P

Shizhé’é ’azee’ál’į́į́ góne’ b yah ’i’ííbą́ą́z.

1-father hospital into 3-with in 3-push.wheel.P

T’ah ’ałk’idídą́ą́’ ’éí Diné tát’áá góyaa kéédahat’íinii t’éiyá díí tábąąhgóó bidáda’ak’eh naaznil ńt’éé’.

still quite.long.ago the people water-near areal-down pl-3-reside.NI-NOM only this water-edge-toward farm 3-lie.PlO.SPN past

T’áadoo hosh biih dadoołtaałí.

neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-Í

T’áá ’ákwíízhíní tó dah siyínígóó ’ałnánáshdááh.

every summer lake-toward again-1-go.R

T’áá ká ’áshįįh dah díníilghaazh bik’íóónííł.

NEG salt fry.bread 3-on-3-2-sprinkle.PlO.O

T’áá ká ’ooshháásh lágo.

neg 1-go.to.sleep.O LÁGO

T’áá ká ’ooshháásh.

neg 1-go.to.sleep.O

T’áá ká chidí ba’óó’ááł lágo.

NEG car 3-3-borrow.O LÁGO

Tł’éédą́ą́’ ńléí dził bine’jí ’adildííl yiits’a’ ni’.

night-past there mountain 3-behind-way thunder 3-sound.P recall

Yiską́ągo daats’í tł’óo’di hózhóní doo doodaii’ naháłtin daats’í dooleeł.

tomorrow maybe outside areal-good.NI or areal-rain.CI maybe future

Yiską́ągo Na’nízhoozhígóó deet’áazhgo haa’í lá ’adiidį́į́ł?

tomorrow Gallup-to 1dpl-go.du.F-GO where Q 1pdl-eat.F

łahgo