Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ ’íítseedgo bee na’anishí hasht’enáshdlééh.

yesterday 1-pound.P-GO tool 3-1-put.back.I

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’Ałk’idą́ą́’ dahane’ yę́ę bíneeshdlį́įgo yíłta’.

long.ago pl-story past 3-1-admire.I-GO 3-1-read.P

’Ałk’idą́ą́’ Diné bikéyah bikáa’gi łį́į́’ bichąą bíighahgo tł’oh deíl’áá ńt’éé’ jiní.

long.ago Navajo.land 3-upon-at horse 3-belly sufficient-GO Pl-3-extend.out.of.sight.SNP hearsay

’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.

noon-GO spring-at refl-1du-meet.F

’Áłchíní hastą́ą́ binááhaidóó deigo hodees’áago t’áá ’ałtso da’ółta’go yá’át’ééh.

children six 3-year.P-from up areal-extend.NP all pl-3-study.NI-GO 3-good.N

’Oółháásh lágo.

2-sleep.O don’t

Bááh łikanígíí ła’ nisin háálá ayóo łikan.

bread 3-be.sweet.NI.NOM some 3-1-want.NI because very 3-be.sweet.NI

Béésh bii’ kǫ’í bizooł dego deez’á.

stove 3-pipe up 3-extend.SPN

Da’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?

Q noon-until outside-at 2-work.P

Dibé bits’į́’ daodą́ą́laanaa.

sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LAANAA

Dibé bits’į́’ daodą́ą́’ lágo.

sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LÁGO

Dibé doo deeghánígóó ’ałkéé’ ’idíítąądgo hooghanjį’ náákah.

sheep long.way RECP-follow 3-spread.out.NP home-up.to 3-walk.pl.Prog

Dibé yázhi bimá doo boosáni da, biʼnootsaał.

sheep little 3-mother NEG 3-love.I NEG 3-starve.O

Díigi ’át’éego yigááł.

this-similar.to 3-walk.Prog

Doo ’atiin bąąhgóó ch’il ’ahwééh ’áłah ’ájíléeh da.

NEG road 3-beside-along plant coffee together 3-4-gather.SFO.I NEG

Doo kingóó diit’ash da.

NEG town-to 1dpl-go.du.Prog NEG

Doo yéé chizh yah ’ííjaa’í hooghan shį́į́ ’adííłk’ą́ą́’ nít’éé’.

DOO YÉÉ firewood into 3-1-carry.pl.P-Í hogan probably 3-1-burn.P past

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with area-good.N neg

Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.

winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GO

Háísh yiską́ągo ’adoogis?

who-Q tomorrow 3-wash.F

k’adę́ę

Kintahdę́ę́’ hahí néínídzáá lá.

town-from quickly 2-return.P DISC

Kénídánííljeehgo, sin ła’ beehódíítał.

shoe.game-GO song some 2-sing.F

Na’ńle’dii. Tó háníyá, tóhą́ą ’ásdįįd lá.

dismay water areal-1.go 3-disappear.P DISC

ndi --- doo

Nidlóóhísh ’éí doodago doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.X-Q TOP or NEG perhaps 2-cold.X-Q NEG

Niísh ’ałdó’ t’áá ’ákwíinínízin?

2-Q also just 2-think.so.NI

Níwe, tʼáádoo ʼałkʼésdisí niyą́ní.

stop NEG candy 3-2-eat.DI.NEG

Ńdíshchíí’ yáázhí bąąh hasis’na’go shił yaa ’ádzaa.

pine.tree little 3-on 1-climb.P-GO 1-with down 3-act.P

Sha’ałchíní ayóó niłch’í naalkídi deineł’į́ ’áko ndi shí éí shináá bąą adin.

1-children very air 3-move.I 3-3.look.I however I 1-eyes 3-on doesn’t exist.

Shich’ah tsékooh góyaa ’adah b ’ííyol.

1-hat gorge areal-down downward 3-with 3-blow.P

Shighandóó ndáá’góó ’ada’iisdee’go nihí ’éí t’áá yiike’.

1-home-from war.ceremony-to 3-go.away.P we.du.pl TOP just 1du-remain.behind.P

Shighandóó ndáá’góó ’ada’iisdee’go nihí ’éí t’áá yiike’.

1-home-from war.ceremony-to 3-go.away.P we.du.pl TOP just 1du-remain.behind.P

Shiníbaal doo tó biníkáogeeh le’ ’át’éégóó ’íishłaa.

1-tent NEG water 3-through-3-flow.O proof.against-NEG 3-1-make.P

Shí ’éí doo shił bééhozin da nít’éé’.

1-possessive TOP NEG 3-3-knowledge.CI NEG past

Shí Kinłánígóó shił ayóó ánízaad ’ako ndi sitsoi éí bił ayídi.

I Denver to 1-with 3-far.NI but 1-grandsongranddaughter 3-with nearby

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh lágo.

prayer-GO neg 2-get.up.O LÁGO

t’ahdii

T’áadoo hosh biih dadoołtaałí.

neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-Í

t’áá gééd

Tsé ’ayóí ’áníłtso léi’ tsékooh góyaa hadah ch’ééłmááz.

rock remarkably large INDEF canyon areal-down areal-edge out-3-1-roll.P

Tsxį́įłgo tł'aakał ła’ ’ájóle’.

hurry-GO skirt some 3-4-make.O

Tsézéí lą’í joyéełgo nidaaz dooleeł.

gravel a.lot 3-4-haul.I-GO 3-heavy.NI 3-become.F

Tó ńlį́įgo ha’naa niníyáá ńt’éé’ kohgo tó bínéés’ąąd.

water 3-be.N-GO area-across 1-walk.P past here water 3-rise.P

yah

Yiską́ągo nighanaad késhdę́ę́’į́">di naadeeshááł.

tomorrow 2-home-at 2-to-1-go.F

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Yiską́ągo shicheii nihaa deeshááł ní.

tomorrow 1-grandfather 1pl-to 1-walk.F 3-say.NI

ʼAtʼééd doo bzhǫ́ǫ da dooleeł.

girl NEG 3-with HO-happy.NI NEG 3-become.F