An example search has returned 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ ’íítseedgo bee na’anishí hasht’enáshdlééh.

yesterday 1-pound.P-GO tool 3-1-put.back.I

’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah ’atah ’adishdiłgo ’i’íí’ą́.

yesterday 1-for 3-passing down 1-play.stick.dice.RI evening

’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.

morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI

listenloadingplayingSpeaker: Tyler TinhornlistenloadingplayingSpeaker: Sharon J. Nelson

I was all ready and waiting for you all this morning (but you didn’t come), (Lit. in vain I wait for you in readiness).

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’Ałk’idą́ą́’ shimá b na’nishkaadgo ’aghaa’ yisdizígíí dibé yázhí yichíihgo yizénéíłt’ih.

long ago 1-mother 3-with SUP-1-herd.I-GO wool 3-spin.P-ígíí lamb 3-birth.P-GO 3-neck-around-3-tie.P

’Ałk’idą́ą́’ tł’oh naadą́ą́’ dant’į́įhgo łį́į́’ doodaii’ béégashii da há hada’ał’éés ńt’éé’.

long.ago grass corn 3-ripen.I-GO horse or cow etc. 4-for 3-stomp.I past

’ałk’idídą́ą́’

listenloadingplaying

quite some time ago, quite a long time ago

’Ałk’idą́ą́’ ’éiyá naadą́ą́’ ’ayóo k’éédadiilyééh nít’éé’.

long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past

’Át’ahígo da’diidį́į́ł.

soon pl-’-1dpl-eat.F
listenloadingplaying

We’ll eat pretty soon.

’Ííshją́ą́ díí ’atoo’ béésh bii’ kǫ’í bikáá’ dah séką́.

don’t forget this stew stove 3-top up 1-put.P.OC
listenloadingplaying

Don’t forget that I put the stew on the stove.

’Oółháásh lágo.

2-sleep.O don’t

Bee ’atiní ’éí doo ’ashohodoobéézhgóó bee ’azk’az.

freezer TOP extremely 3-with 3-cold.SPN

Béésh bii’ kǫ’í bizooł dego deez’á.

stove 3-pipe up 3-extend.SPN
listenloadingplaying

The stovepipe sticks up (extends upward, rises).

Ch’į́į́góó ch’ééh tádííyá.

fail in.vain 1-go.P
listenloadingplaying

I went everywhere (looking for something but without success).

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

Ch’ééh jiyáán hooghangóó dah dii’ągo shee nikihoníłt.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-start-rain.P
listenloadingplaying

When I set out for home with the melon it started to rain on me.

deigo

listenloadingplaying

up, upward, up in the air

Dibé ła’ yóó’ ’íínilgo k’adę́ę ’e’e’aahgo ch’ééh naanááshwoł.

sheep some away 3-1-lose.P-GO almost evening in.vain 3-after 1-run.around.P

Diné ła’ nizhónígo kéédahojit’į́ danihó’ní, ’áko ndi doo ’ákót’ée da.

people some 3-nice.NI-GO pl-4-3-reside.NI 3-Pl. so but NEG 4-think.CI NEG

Díí chidí ’ayóo dilwo’ ha’ní ’áko ndi doo baa jííníshłíi da.

this car very 3-fast 3-say.P CONJ NEG 3-about 4-1-rely.P NEG

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Doo ’áłah dadiidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

Doo ndó’ daatsaah noolin da.

NEG but 3-be.sick.I 3-resemble.NP NEG
listenloadingplaying

He doesn’t even look sick (much less act sick).

Doo t’áá k’ad chidí na’ní’ą́ą da.

NEG just now vehicle 2-3-1-lend.P NEG
listenloadingplaying

I don’t want to lend you a car.

Dooládó’ shį́į́ shich’ohoos’ni’ da; ’adą́ą́dą́ą́’ kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso naadiinígíí ńdiiłtsooz.

wow probably 1-lucky.P yesterday town areal down 1-go.I Past money twenty-NOM 3-sit.FFO.P

dooshą’ dó’ léi’ --- lá

Ha’át’íí shį́į́ biniinaa łééch’ąą’í nidahał’in.

what perhaps 3-because dog pl-3-bark.I

Háísh yiską́ągo ’adoogis?

who-Q tomorrow 3-wash.F

Hooghan bikáá’ dah si’ánígíí bíyah da’nii’áago ’ádíílį́į́ł ’áko hooghan doo ’ałhiih nídoołdas da.

hogan 3-on up 3-sit.SPN-ÍGÍÍ 3-under pl-3-extend.NP-GO 3-2-make.F so hogan NEG RECIP-3-collapse.F NEG

K’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół doo yę́ę ła’ damóo yę́ędą́ą́’ t’áadoo ’asétł’ǫ́ǫ da.

now half-toward 1-weave.Prog future past one Sunday when.past NEG 1-weave.P NEG

K’adę́ę ’ałné’e’áahgo díchin bik’ee shitah ’anahodí’niitłi’.

now noon hunger 3-account 1-among 1-shake.R
listenloadingplaying

When it is nearly noon, I get shaky from hunger.

Kénídánííljeehgo, sin ła’ beehódíítał.

shoe.game-GO song some 2-sing.F

Naaki yiskánídą́ą́’ da’iiníílta’go hahoolzhiizh.

two day-past pl-1dpl-school.NI-GO start-time.passing.P
listenloadingplaying

We started school a couple of days ago. (YM 1987:390)

Ni ga’ k’ad dibé bikéé’ díínááł.

you EMPH now sheep 3-behind 2-go.F

Nida’iilyéego ’áłt’ąą yiską́ągo ’índanááł doo.

pass.pay.I-go after.all tomorrow only.then 2-come.Prog future

Nidlóóhísh doodaii’ dooísh nidlóoh da?

2-cold.X-Q or NEG-Q 2-cold.X-Q NEG

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.

sun proportionate 1-swim.CI

Shidibé ’ąą’ dinót’į́į́ł laanaa ch’ééh nisin.

1-sheep expanse 3-increase.O wish in.vain 1-want.CI

T’áádoo shich’į’ béésh nídiiłts’į́hí

NEG 1-to phone 2-call.R-Í

T’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.

once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.P

t’óó

listenloadingplaying

with

Tooh ńlínígíí ha’naa shił ’adeezbą́ą́z ńt’éé’ tsinaabąąs nihits’ą́ą́’ k’é’éłtǫ’.

water river areal-across 1-with 3-drive.P past wagon 2dpl-away 3-break.P
listenloadingplaying

I started to ride across the river (by wagon) but it broke down on us.

Tó dílchxoshí sits’ą́ą́’ wóódlą́ą́lágo.

soda 1-from 3-1-drink.O don’t
listenloadingplaying

I hope you don’t drink my soda.

Tsxį́įłgo łees’áán ’ánílééh; nimásání nihaa níyá!

quickly tortilla 2-make.I 2-mat.grandma 1.pl-to 3-came.P

Tł’óodi didíłjeeh.

outside 3-2-start.fire.I

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi, háádish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Ąąh háá’á wolyéii k’ad doo ’asht’é’égóó bik’ee ntsinisdzá.

debt 3-extend.NP 3-be.called.NI now extremely 3-on.account.of 1-???? YÁ
listenloadingplaying

I’m really fed up with bills now.

łahda

listenloadingplaying

sometimes, from time to time

ʼÁkǫ́ǫ́ nił deeshʼash tʼáadóo nchaaígo tʼéiyá.

there 2-with 1-go.du.F NEG 2-cry.DI-Í-GO only