Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
ʼÁłah ʼaleehdi ʼamá bééhániih daats'í bá dazhniiyą́ą́? ʼÁko daatsʼí nímasii łaʼ ʼakǫ́ǫ́ dííkááł.
meeting-at mother 3-remember perhaps 3-for 4-pl-eat.F potatoes perhaps some there 3-2-take.F’Áádóó háajigo dah diníyá?
and.then which.way-GO start.off 2-go.I’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.
Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R’Eii łééchą̨ą’í t’áá ’áko taah yilwo’.
that dog immediately water.into 3-run.U’Ákót’éego lá ’i’íímas ’ájiił’įįh ni.
like.this-GO FOC twill 3-4-make.U EMPH"Doildinę́ę’ daazts’ą́ą́ lá," didííniił.
3-be.outcast.NI-deceased 3-die.P DISC 3-2-tell.Fbik’ídadeediz
pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.Pbik’ídeediz
3DO-1dpl-wrap.it.around.it.PCh’iyáán ’áshłaadóó tsííd bik’i hooziid.
food 3-1-cook.P-from embers 3-onto area-1-cover.PChidí ’ániidígíí naháłnii’ nít’éé’ bee lą́ą́ shąąh háájil.
car new-ÍGÍÍ One 3-1-buy.P-GO 3-with many 1-on 3-charge.PDa’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo ná ’adazh’niiyą́ą́’?
Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happenDamóogo nihaa náájídááh.
Sunday.GO us.return 4-again.visit.Fdaoołhį́į́’
pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).Pdeiłhį́į́h
pl-3DO-3dpl-melt.it.(snow).IDibé hólǫ́ǫgo ła’ níjół’ah laanaa.
sheep exist-GO some 4-butcher.O hopeDibé tóógóó neeshkał.
sheep water-toward 3-1-herd.ProgDibé bitah dídéesh’įįł, díkwíínee’ náádeishchį́.
sheep 3-among 3-1-look.F how.many-really again-3-born.Rdidínéeshkał
3DO-1-start.to.herd.them.(animals).Fdishhį́į́h
3DO-1-melt.it.FDíkwíí jį́ nanilnish?
how.many-Q day 2-work.IDoo ’áłah deiidleeh da.
NEG together pl-1dpl-meet.pl.I NEGDoochǫǫł á’téego!
repulsive 3-be.NI-GOdíníłkaad
3DO-2-start.to.herd.them.(animals).IGohwééh ’áłdó’ nahideeshnih nisinée beesénah lá.
coffee also 3-1-buy.F 1-want.NI-past 3-1-forget.P DISChadasiigeed
pl-3DO-1dpl-dig.it.out.Phadííłtééł
3DO-2-carry.him/her.up.out.of.something.Fhaoołgizh
3DO-2dpl-cut.it.out.PHáágóó lá Bíl doogááł nízin Jáan?
where-toward Q Bill 3-go.sg.F 3-want.CI JohnHáí lá sis łigai ’áyiił’įįh
who-Q belt silver 3-3-make.UHooghan ’adeeshłííł ndi tsineheeshjíí’ shee ’ádin.
hogan 1-build.F but lumber 1-with 3-none.NIJáanísh naalnish?
John-Q 3-work.Ijiłhį́į́h
3DO-4-melt.it.(snow).Ijoodlą́ą́’
3DO-4-drink.it.PKinaaldáágóó jidóya’ t’óó ’ílį́.
puberty.ceremony-to 4-go.O hope just thinkMary ha’át’íí lá yinízin?
Mary what Q 3-3-want.NINida’iilyéego ’áłt’ąą yiską́ągo ’índa yínááł doo.
pass.pay.I-go after.all tomorrow only.then 2-come.Prog future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- ’áłt’ąą after all, in spite of unfortunatelyfind in Navajo Particle Lexicon
- yiską́ągo tomorrowfind in Navajo Adverb Lexicon
- ’índa and only thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Progressive (Prog)
- doo, dooleeł futurefind in Navajo Particle Lexicon
Nizhónígo saad ha’oodzíí’ ’áníléehgo bik’e’íłchí.
nicely word HO-speak.P 3-2-make.I-GO 3-2-write.INíwo’jį’ nídiidááh.
move-to 2-get.up.INíwe, tʼáádoo ʼabeʼ tʼóó bee naninéʼhí. Hazhóʼó nidlą́.
stop NEG milk just 3-with 2-play.R-NEG properly 3-2-drink.IShichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.
1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.FShidá'í, nilį́į́’ sha’níłteeh.
1-maternal.uncle 2-horse 1-to-3-2-lend.AnO.IShitsili tsin ła’ nieidiitą́ii’ łeechą́ą́’ii’ łéi néídiiłhaal.
1-little.brother stick 3-3-pick.up.P-and dog INDEF 3-3-hit.PShí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.
I TOP just work-from town-to 1-go.IT’áadoo hadahooł’áhí.
neg pl-3s-2dpl-make.noise.NP-ÍTó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áh’hoot’ééh dooleeł.
water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
- ’áko so, so that, so thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- -tah, -taa-, -ta- among, mixingfind in Navajo Postposition Lexicon
- Neuter Imperfective (NI)
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon
- dooleeł futurefind in Navajo Adverb Lexicon