Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ahwééh doo dich’í’ígíí ła’ jóódlą́ą́’.
coffee NEG 3-bitter.NI-NOM some 3-4-drink.O’Azhą́ shaa jidiijéé' ndi, t'áá hwéé deeshwoł.
even.though 1-from-4-start-run.P just but 1-run.F’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.
noon-GO spring-at refl-1du-meet.F’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.
1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I’Ániid ’iiyą́ą́’ ’áko ndi t’ah dichin nisin.
recently 1-eat.P even then still 3-hungry 1-want.NIAshkii hooghan gone’ ałhosh.
boy hogan inside 2-sleep.NICh’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.
in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.ProgCh’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.
watermelon again-1-eat.RCh’iyáán t’óó ’ahayóí ndi tó ’ádin.
food lots but water 3-none.NIChidí nidabinołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.IChidí t’ą́ą́’ nináníłbą́ą́z.
car just 3-1-reparked.Rdajiigish
pl-3DO-4dpl-make.one.cut.in.it.IDamóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.
Sunday past Santa.Fe-to 1-go.Pdaoohgish
pl-3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.Idaołbéézh
pl-3DO-2dpl-boil.it.Idaołhį́į́h
pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).Idazhdiłhį́į́h
pl-3DO-4dpl-melt.it.Ideeshį́į́ł
3DO-1-eat.it.Fdidiilyįh
3DO-1dpl-melt.it.FDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo, dádiʼnítįįh.
this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not 3-2-close.gate.I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, negativefind in Navajo Imperatives
- Optative with t’áá ká and lágofind in Navajo Imperatives
- t’áá ká don’tfind in Navajo Adverb Lexicon
- lágo negative particle used with the optative modefind in Navajo Adverb Lexicon
- Optative (O)
- Command, affirmativefind in Navajo Imperatives
- T’ahdii baa na’aldeehfind in Navajo Imperatives
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
Díí yihahígíí biyi’, háísh tówónaanígóó ch’aa deeyá?
this year.IGII within who overseas.GOO travel 3-going.F-QDoo ’áłah deiidleeh da.
NEG together pl-1dpl-meet.pl.I NEGDziłghą́ą́’í bizaad doo shił bééhózin da.
White.Mountain.Apache-NOM 3-language NEG 1-with 3-ho-know.CI NEGDíí ’éí télli ’ayóo ’ayą́.
this TOP donkey very 3-eat.Pdíłhį́į́h
3DO-2-melt.it.Ihadeiilgéésh
pl-3DO-1dpl-cut.it.out.IHáágóó lá Bíl doogááł nízin Jáan?
where-toward Q Bill 3-go.sg.F 3-want.CI JohnHoozdodę́ę́’ Łééchąąłgaii bee nááshdááłgo Kinłánídi da’jiyání góne’ sédáago shiyaa haalwod lá.
Phoenix-from greyhound.bus 3-with 1-return.Prog-GO Flagstaff-at cafe into 1-sit.SPN-GO 1-under 3-run.P DISC
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off offind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- instrumental
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- Si-Perfective Neuter (SPN)
- sédá sit
- -yaa under, beneath, downfind in Navajo Postposition Lexicon
- location