Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.
morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I’Atsį’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?
meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI’Ałchíní ’ólta’di t’áá ’áhą́dígo ’ahąąh naazį́.
boy school-at just together-GO abreast pl-3-stand.SPN’Ákǫ́ǫ́ shił díí’ash.
there 1-with 2sg-go.du.FChidí na’na’í łęęzh yíyooyił.
tractor dirt 3-3-push.Progdadiidį́į́ł
pl-3DO-1dpl-eat.it.Fdaooshóó’
pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.PDá’ák’eh góyaa yishwoł.
cornfield down.that.way 1-run.Progdeidoołbish
pl-3DO-3dpl-boil.it.Fdeiilyį́į́h
pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).IDíí chidí ’ayóo dilwo’ ha’ní ’áko ndi doo baa jííníshłíi da.
this car very 3-fast 3-say.P CONJ NEG 3-about 4-1-rely.P NEGDíí jį́ ’áłchíní nááda’ołta’.
this day children again-pl-3-study.RDíkwíí jį́ nanilnish?
how.many-Q day 2-work.IDoo yéé chizh yah ’ííjaa’í hooghan shį́į́ ’adííłk’ą́ą́’ nít’éé’.
DOO YÉÉ firewood into 3-1-carry.pl.P-Í hogan probably 3-1-burn.P pastdoołbish
3DO-2dpl-boil.it.FGohwééh ła’ shaa níkaah.
coffee some 1-to 2-give.OC.Ihadajizgeed
pl-3DO-4dpl-dig.it.out.Phadeneeshchaad
pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).Phayíígeed
3DO-3-dig.it.out.PHádą́ą́’ ’áłtsé chidí naat’a’í nił nast’a’?
When past first airplane 2-with 3-fly.PHodíína’go ch’í’deeshnił.
later.GO out.animals.FHáá’íshą’. ’Ákǫ́ǫ́ dílyeed!
what-Q there 2-run.Fjiigish
3DO-4-make.one.cut.in.it.IK’ad shicheii bíká ’iishyeed.
now 1-grandfather 3-for 1-run.IKingóó ’anááda’iisdee’.
town-to again-pl-3-go.RKingóó déyáhą́ą́’ łá’í nidi doo bénáshniih da.
store-to 1-go.P-past but NEG 3-1-remember.CI NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a date’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- łá’í ndi not even one, not a single onefind in Navajo Particle Lexicon
- doo expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
- Continuative Imperfective (CI)
- da expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon