Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ahwééh bee yishdlį́hígíí bikáá’ ’adání bikáá’ dah yish’ááh.
coffee 3-with 3-1-drink.P-NOM table 3-on up 3-1-put.SRO.U’Ahwééh yishdlį́į́h ’áádóó naanishgóó yishááh.
coffee 3-1-drink.U and.then work-toward 3-1-go.U’Áádóó hainidzaa?
and.then what-3-2-do.P’Áádóó háajigo dah diníyá?
and.then which.way-GO start.off 2-go.I’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.
certainly girl little house-from out-3-walk.F’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.
certainly girl little house-from out-3-walk.F’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ bá ni’deeshjoł.
from.there 1-return.p-GO horse 3-for pl-1-feed.F"Binák’eeaad késhdę́ę́’į́">góó baa da’ashch’osh lá," didíínííł.
3-eye-between-around 3-to pl-3-infest.P DISC 3-2-tell.FCh’iyáán t’óó ’ahayóí ndi tó ’ádin.
food lots but water 3-none.NIChidí nidabinóołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.Odajishbéézh
pl-3DO-4dpl-boil.it.Pdajíí’aal
pl-3DO-4dpl-chew.it.Pdashiilbéézh
pl-3DO-1dpl-boil.it.Pdazhdííłhį́į́’
pl-3DO-4dpl-melt.it.Pdeiilbéézh
pl-3DO-1dpl-boil.it.Ideishóóh
pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.IDibé bits’į́’ daodą́ą́’ laanaa.
sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LAANAADichin nínízin ya’?
hungry 2-want.NI QDíí tł’óół tsin bik’ídísdis.
this rope stick 3-on-3-1-wrap.IDziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.
mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CIDziłghą́ą́’í ’alóós dóó nááneeskadí ńdeidį́į́h.
Wht.Mtn.Apache rice and tortilla pl-3-3-eat.RDíí tł’óół yílééł.
this rope 3-2-carry.SFO.Progdííyį́į́ł
3DO-2-eat.it.FHaa'íyee' díí chidí bikééji' adeez'ahí hasht'e diilnííł.
lets.see this pickup.truck 3-1.pl-fix.Fhadííłtééł
3DO-2-carry.him/her.up.out.of.something.FHaidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.
winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- -ne’ behindfind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
- naashnish work
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
haníłchaad
3DO-2-card.it.(as.in.wool).IHastiin t’áá ká baa wóólyeed lágo.
man see.to.it to.him 2-run.to.O NEG-wishK’ad shicheii bíká ’iishyeed.
now 1-grandfather 3-for 1-run.IMary ha’át’íí nayiisnii’?
Mary what 3-3-buy.PNa’nííshee’ dóó k’ad éí dah ’iishtł’ó.
3-1-warp.P and now TOP up 3-1-tie.DINáńsdzáago t’áá ’íídą́ą́’ ’ííníyą́ą’ dooleeł.
back-1-go.sg.P-GO just already INDEF-2-eat.P FUTNida’iilyéego ’áłt’ąą yiską́ągo ’índa yínááł doo.
pass.pay.I-go after.all tomorrow only.then 2-come.Prog future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- ’áłt’ąą after all, in spite of unfortunatelyfind in Navajo Particle Lexicon
- yiską́ągo tomorrowfind in Navajo Adverb Lexicon
- ’índa and only thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Progressive (Prog)
- doo, dooleeł futurefind in Navajo Particle Lexicon