Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Yadiizíní bigháníshgéésh.

can 3-through-1-cut.open.I

’Ahbínídą́ą́’ hashbį’go baa nídiisdzá ’ákondi t’áadoo ’áłtso da.

morning-past 1-clear.I-GO 3-for 1-start.P however NEG complete NEG

'Ólta’góó dayínóhkááh.

school-toward pl-2dpl-go.pl.I

At’ééd na’abąąs yíhooł’ą́ą’go bimá yił ’oołbąs.

girl driving 3-3-learn.P-GO 3-mother 3-with 3-drive.Prog

Ch’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.

watermelon again-1-eat.R

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R

Chidíłtsooí bidááh síńzį́į dooleeł.

car-yellow-REL 3-for 2-stand.SPN FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Da’ shééhonísin?

Q 1-2-know.NI

Da’diidį́į́ł.

pl-1dpl-eat-pl.F

dadiidį́į́ł

pl-3DO-1dpl-eat.it.F

Dah nóóljííd lágo.

up 2-jump.O don’t

deidooyį́į́ł

pl-3DO-3dpl-eat.it.F

Dibé hólǫ́ǫgo ła’ níjół’ah laanaa.

sheep exist-GO some 4-butcher.O hope

didiiljeeh

3DO-1dpl-start.fire.I

didołjeeh

3DO-2dpl-start.fire.I

didínííłkał

3DO-2-start.to.herd.them.(animals).F

didííłjéé’

3DO-1-start.fire.P

Díí nanise’ hiná.

this plant 3-alive.NI

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Doo ’áłah dadiidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

Doo kingóó diit’ash da.

NEG town-to 1dpl-go.du.Prog NEG

Dziłghą́’ą́ bizaad diists’a’ laanaa.

White.Mountain.Apache 3-language 1-understand.NI wish

Dziłneeláagí nánisé’ ’azee’ háágeed.

mountain-end-at growing.herb medicine up-3-1-dig-1.P

díníłkaad

3DO-2-start.to.herd.them.(animals).I

Díí tł’óół yílééł.

this rope 3-2-carry.SFO.Prog

Gohwééh nayiisnii’diísh b bééhózin?

coffee 3-3-buy.P-at-Q 3-with 3-know.NI

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ nishishnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.P past neg 1-with 3-good.N neg

haniilchaad

3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).I

haníłchaad

3DO-2-card.it.(as.in.wool).I

Masí dó’ nee holǫ́ǫ́’ísh łí?

cat DÓ’ 2-with exist.NI-Q ŁÍ

Náńsdzáago t’áá ’íídą́ą́’ ’ííníyą́ą’ dooleeł.

back-1-go.sg.P-GO just already INDEF-2-eat.P FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

nideiskáá’

pl-3DO-3dpl-investigate.it.P

nijizlá

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nimá sání bich’į́’ ch’iyáán ła’ dijááh.

2-grandmother 2-to food some start-3-2.take.PlO2.F

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ sxíiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

Shicheii bighangóó yishááł.

1-grandfather house-toward 1-go.Prog

Shicheii déidiiłjeeh’ii’, hoozdohgóó nahisiitą́.

1-grandfather 3-3-built.fire.P-and warm-to 3-sit.P

Shilééchąą’í bikéé’ yishááł.

my.dog 3-following 1-go.Prog

Shimá dóó shizhé’é Yootóodi ’ółta’ ńt’éé’.

1-mother and 1-father Santa.Fe-at 3-go.to.school.NI past

Shimá dóó shizhe’é ’éiyáhá Kin Łánígóó naazh'áázh.

1-mother and 1-father TOP building many-to 3-roundtrip.pl.SP

Shimá ła'í ndi béeso t'áado shaa yiní'ą́ą da.

1-mother not.even.one money just.NEG to.me 3-3-give.P NEG.

Shimásaní hooghan namzí góne' ch'iyaan íílééh.

1-grandmother hogan round inside food 3-3-make.IP

Siláo yik’ee noochééł.

police account 3-flee.Prog

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh.

prayer-GO neg 2-get.up.O

T’ah doo ła’ nihee ninááháłtin da.

not.yet some 1pl-on 3-rain.CI NEG

T’ahádą́ą́’ niha’áłchiní ’ólta’di bá hada’didoołííł.

right.now 2pl-children school-at 3-for pl-2dpl-enroll.F

T’áadoo hadahooł’áhí.

neg pl-3s-2dpl-make.noise.NP-Í

Tł’éédą́ą́ łééchąą’í léi’ nihił ’yaííyá’ii’ neeztį́.

last.night dog strange 1dpl-with 3-come.inside.P-and lie.down.SNP

yik’íideezdiz

3DO-3-wrap.it.around.it.P

ʼAtʼééd doo bzhǫ́ǫ da dooleeł.

girl NEG 3-with 3-happy.NI NEG 3-become.F