Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

ʼAshiiké ’éí ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé chahashʼoh ʼádeidoolííł.

boy-pl TOP feather 3-means-of dance 3-reason shade-house 3-3-pl-build.F

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I

’Ahwééh náánááshdlą́ą́’.

coffee again-1-drink.R

’Akonee’, shą́ą́’ t’áadoo ’ánít’íní nidishní.

see remember NEG 2-do.NI-Í 1-say.I

’Akóyaa ’adah, t’áá baa ’áhólchįįh.

there-down down, just 3-to 2-aware.NI

’Asdzą́ą́ Báhoozhóní yinishyé.

woman happy 1-called.NI

’Ałchíní ’ólta’di t’áá ’áhą́dígo ’ahąąh naazį́.

boy school-at just together-GO abreast pl-3-stand.SPN

’Ałk’ésdisí naháłnii’go sitsilí dóó shideezhí ’aheełt’éego bá ’ahá níjaa’.

candy 3-1-buy.P-GO 1-little.brother and 1-little.sister RECP-equal-GO 3-for RECP-for 3-lie.aligned.PlO.NP

’Ałk’idą́ą́’ dahane’ yę́ę bíneeshdlį́įgo yíłta’.

long.ago pl-story past 3-1-admire.I-GO 3-1-read.P

’Ałk’idą́ą́’ ’éiyá naadą́ą́’ ’ayóo k’éédadiilyééh nít’éé’.

long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past

’Áádóó háajigo dah diníyá?

and.then which.way-GO start.off 2-go.I

’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.

1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I

bik’ídísdis

3DO-1-wrap.it.around.it.I

Béeso ła’ nich’į’ nidoolyééł t’ahádą́ą́’ ’ałtso nanilnish.

money some 2-toward 2-3-pay.F before.thus all 2-work.I

Ch’ééh jiyáán hastiin baa nahashniihgo ch’ééh ’ííł’įįd ’ahbínídą́ą́’.

watermelon man 3-from 3-1-buy.CI-GO tried in.vain 1-act.P morning-past

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad t’éiyá bee yádeilti’ nít’ę́ę́’.

formerly Navajo language only 3-with pl-3-speak.I past

dajiyą́

pl-3DO-4dpl-eat.it.I

didadołjeeh

pl-3DO-2dpl-start.fire.I

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo, dádiʼnítįįh.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not 3-2-close.gate.I

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Dooládó’ shį́į́ ’adą́ą́dą́ą́’ shich’ohoos’ni’ da kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso naadiinígíí ńdiiłtsooz.

wow probably yesterday 1-lucky.P town areal down 1-go.I Past money twenty-NOM 3-sit.FFO.P

doołbish

3DO-2dpl-boil.it.F

haashgéésh

3DO-1-cut.it.out.I

hadadíníilchał

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadanoołchaad

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).P

Hahgo hooghan ’ádíílííł?

when hogan 3-2-make.F

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’át’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’ę́ę́’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft inside 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.

winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GO

Hastiin t’áá ’ádzaagóó nahasne’.

man at.random 3-tell.P

Náńsdzáago t’áá ’íídą́ą́’ ’ííníyą́ą’ dooleeł.

back-1-go.sg.P-GO just already INDEF-2-eat.P FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

nidajizlá

pl-3DO-4dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT

Shi’éé’ kin bikáá’dóó hadah (or bidah, ’adah) ’ahé’ah.

1-clothes house 3-on-from areal-downward 3-1-toss.FFO.P

Sitsiitł’óól tsásk’eh bikáá’ dah yishłééh.

Navajo.hair.tie bed 3-on up 3-1-put.SFO.U

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh.

prayer-GO neg 2-get.up.O

T’áá gohwééh baa wóókááh

see.to.it coffee 3-for 2-pour.OC.O

T’óó k’asdidą́ą́ dóola bizgoh.

merely nearly-past bull 3-3-gore.P

Tį’ ninádeiilnish.

let’s.go again-pl-1dpl-work.R

Tóbąąhgóó yishtł’ééł.

river-toward 1-run.Prog

Tsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P

Tsxį́įłgo tł'aakał ła’ ’ájóle’.

hurry-GO skirt some 3-4-make.O

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

yiilyį́į́h

3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

Yiską́ągo nighanaad késhdę́ę́’į́">di naadeeshááł.

tomorrow 2-home-at 2-to-1-go.F

Yiską́ągo Bee’eldííldahsinilgóó ’adeesdee’.

tomorrow Albuquerque-to 4-PL.underway.F

yiyííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.(snow).P

yíníshóó’

3DO-2-brush/comb.it.P

Łáháda ’ach’íí’ náshdį́į́h.

now.and.then rolled.intestine 1-eat.R