Your search for the Future (F) mode
has returned 50 entries

Hííłch’į’go ’índa ta’iideeshnih.

evening.GO until 1-mix.dough.F

ʼAshiiké ’éí ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé chahashʼoh ʼádeidoolííł.

boy-pl TOP feather 3-means-of dance 3-reason shade-house 3-3-pl-build.F
listenloadingplaying

The boys will build a shade house for the pow-wow.

’Ach’ą́ nisin ndi shidíbé nído’ahígíí ’ádin.

meat.hunger 1-want.NI but 1-sheep 4-butcher.F 3-1.none.NI
listenloadingplaying

I would like to eat some mutton but I do not have a sheep to butcher.

’Azhą́ shaa jidiijéé’ ndi, t’áá hwéé deeshwoł.

even.though 1-from-4-start-run.P just but 1-run.F

’Ałah ’aleehgóó deesháál nínízinísh doodago béésh nitsíkeesí daats’í bee nidoonááł ’éí doodago t’áá hooghanídi daats’í KTNN yídíiłts’iił?

meeting-to 1-go-F 3-2 want.NI-Q or computer possibly 2-watch.F or just home-at possibly KTNN 3-2-listen.F

"Doildinę́ę’ daazts’ą́ą́ lá," didííniił.

3-be.outcast.NI-deceased 3-die.P DISC 3-2-tell.F
listenloadingplaying

Tell them "The despicable one has died."

Amá k’adee’ neeshch’íí nidahidíídla ní jiní.

pas-mother now piñon 3-1dpl-pick.F 3-say 3-it.is.said
listenloadingplaying

A mother once said, now is a good time to pick piñons.

Bee nahaldzoohí yah ’adíítį́į́ł. Da’ yah ’ííńtą́?

broom in 3-2-bring.F.SSO Q in 3.2.bring.P.SSO

bik’ídideesdis

3DO-1-wrap.it.around.it.F
listenloadingplaying

wrap it around it, 1st person singular

Béeso ła’ nich’į’ nidoolyééł t’ahádą́ą́’ ’ałtso nanilnish.

money some 2-toward 2-3-pay.F before.thus all 2-work.I

Chidí tááségis yę́ę ninááhodoołtį́į́ł daaní.

car 3-1-wash.P past-Q 3-again.rain.F pl-3-say.NI
listenloadingplaying

I washed the car but they say rain is in the forecast.

dadidiilyįh

pl-3DO-1dpl-melt.it.F

dadidoołhįh

pl-3DO-2dpl-melt.it.F

dadiilbish

pl-3DO-1dpl-boil.it.F
listenloadingplaying

boil it, 1st person plural

dadoohsį́į́ł

pl-3DO-2dpl-eat.it.F
listenloadingplaying

eat it, 2nd person plural

deeshbish

3DO-1-boil.it.F
listenloadingplaying

boil it, 1st person singular

deeshį́į́ł

3DO-1-eat.it.F

listenloadingplayingSpeaker: Sharon J. NelsonlistenloadingplayingSpeaker: Ron Gene

eat it, 1st person singular

deidooyį́į́ł

pl-3DO-3dpl-eat.it.F
listenloadingplaying

eat it, 3rd person plural

didadidoołjah

pl-3DO-2dpl-start.fire.F
listenloadingplaying

start fire, 2nd person plural

didiilyįh

3DO-1dpl-melt.it.F

didínóołkał

3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).F
listenloadingplaying

start to herd them (animals), 2nd person dual

diidį́į́ł

3DO-1dpl-eat.it.F
listenloadingplaying

eat it, 1st person dual

Díí tsídii bit’oh yisdádeeshjoł, ’áko shį́į́ kónááhoot’éhé tsídii ła’ náábít’oh dooleeł.

this bird 3-nest 3-1-save.F-NCM then maybe next.year bird some again-3-nest future
listenloadingplaying

I’ll save this bird nest (from destruction) and it will probably serve another bird next year.

Doo ’áłah diidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

Doo tó tsíídkáá’ dididííkáał da.

NEG water charcoal-on start-3-2-put.OC.F NEG

Díí ’áʼkáán háidíígíísh nahiidiilnih?

TOPIC flour which.one-ÍGÍÍ-Q 3-2du-buy.F

Ha’át’íí neidiyoołnih nínízin?

who 3-3-buy.F 2-think.NI

Haa’íyee’ díí chidí bikééji’ adeez’ahí hasht’e diilnííł.

lets.see this pickup.truck 3-1.pl-fix.F

Haashíyee’ shimá bidzi’ izí shił doolwoł hait’éego dilwo’.

try.and.find.out 1-mother bicycle 1-with pas-moving.fast.F 3-1-try.F 3-run.

hadadoołtééł

pl-3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F
listenloadingplaying

carry him/her up out of something, 2nd person plural

hadoołtééł

3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F
listenloadingplaying

carry him/her up out of something, 2nd person dual

hadínóołchał

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).F
listenloadingplaying

card it (as in wool), 2nd person dual

hadííłtééł

3DO-2-carry.him/her.up.out.of.something.F
listenloadingplaying

carry him/her up out of something, 2nd person singular

Hahgo lá tá’dinigizh?

When part 2-shear.F

haidínóołchał

3DO-3-card.it.(as.in.wool).F
listenloadingplaying

card it (as in wool), 3rd person

hazhdínóołchał

3DO-4-card.it.(as.in.wool).F
listenloadingplaying

card it (as in wool), 4th person

Háidíígíísh neidiyoołnih nínízin?

which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

Hodíínáá’ágo bááh dootł’izhí ła’ deeshį́į́ł.

after.a.while-GO bread blue some 1-eat.F

Hooghan bikáá’ dah si’ánígíí bíyah da’nii’áago ’ádíílį́į́ł ’áko hooghan doo ’ałhiih nídoołdas da.

hogan 3-on up 3-sit.SPN-ÍGÍÍ 3-under pl-3-extend.NP-GO 3-2-make.F so hogan NEG RECIP-3-collapse.F NEG

jidoołbish

3DO-4-boil.it.F

Naʼahóóhai nitsaa b hoo’aahgóó dóola dííyééł.

rodeo 3-big.NI 3-with areal-space.I-to bull 2-haul.F

Naʼazhǫǫshgóó dooʼáazhgo nihikééʼ ʼiih deeshwoł.

casino-to 2du-go.F-GO 2pl-follow 3-into 1-run.F

nidadiilyeeł

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F
listenloadingplaying

carry a ropelike thing around, 1st person plural

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.NI later one again-3-1-buy.F

Shimá bighangóó shíni’ ńt’éé’ ch’ééhago shhoogéé’.

1-mother 3-home-to 1-desire.to.go past in.vain 1-go.P-GO 1-with ho-become.lazy.X

Tsxį́įłgo łees’áán ’ádíílííł nimásání nihaa yighááh!

quickly tortilla 3-2-make.F 2.poss-mat.grandma-NOM 1.pl-to 3-come.F

Tł’éé’ hodooleeł t’ahádą́ą́’ chizh ła’ ’ahidíłne’.

night 3-become.F before.thus wood some 3-2-chop.I

yidoołbish

3DO-3-boil.it.F

Yiską́ągo níléí hódahdi ’ółta’di ni’dí’néeshtįįł nissin.

tomorrow that up.at school-at 1-teach.F 1-want.CI