Your search for the Future (F) mode
has returned 50 entries

ʼAdaʼniigeh, nihíká ʼadoohjah.

3pl-marry.F 1dpl-after 2dpl-run.pl.F
listenloadingplaying

We are having a wedding, we need everyone’s help.

ʼAshiiké ’éí ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé chahashʼoh ʼádeidoolííł.

boy-pl TOP feather 3-means-of dance 3-reason shade-house 3-3-pl-build.F
listenloadingplaying

The boys will build a shade house for the pow-wow.

Abínídą́ą́’ kintahgóó dah didoohkah.

morning-past town-GÓÓ up start-3pl.go.F

’Ałah ’aleehgóó deesháál nínízinísh doodago béésh nitsíkeesí daats’í bee nidoonááł ’éí doodago t’áá hooghanídi daats’í KTNN yídíiłts’iił?

meeting-to 1-go-F 3-2 want.NI-Q or computer possibly 2-watch.F or just home-at possibly KTNN 3-2-listen.F

’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.

noon-GO spring-at refl-1du-meet.F

’Ádihodideesht’ih sha’shin nisingo t’áadoo ’atah haasdzíi’ da.

RFLX-1-get.into.trouble.F perhaps 1-think.CI-GO NEG among 1-say.P NEG

’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.

certainly girl little house-from out-3-walk.F

’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ ni’deeshjoł.

from.there 1-return.p-GO horse 3-for pl-1-feed.F

Amá k’adee’ neeshch’íí nidahidíídla ní jiní.

pas-mother now piñon 3-1dpl-pick.F 3-say 3-it.is.said
listenloadingplaying

A mother once said, now is a good time to pick piñons.

bik’ídadidiidis

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.F
listenloadingplaying

wrap it around it, 1st person plural

bik’ídidíídis

3DO-2-wrap.it.around.it.F
listenloadingplaying

wrap it around it, 2nd person singular

Chaha’oh biyaagi ni’dííłbąs.

shade.house 3-under-at 2-drive.F

Chidí tááségis yę́ę ninááhodoołtį́į́ł daaní.

car 3-1-wash.P past-Q 3-again.rain.F pl-3-say.NI
listenloadingplaying

I washed the car but they say rain is in the forecast.

Da’adánídi ’áts’ą́ą́’ deeshghał.

restaurant-at ribs 3-1-eat.F
listenloadingplaying

I’m going to eat ribs at the restaurant.

dadidiilyįh

pl-3DO-1dpl-melt.it.F

dadiidį́į́ł

pl-3DO-1dpl-eat.it.F
listenloadingplaying

eat it, 1st person plural

dazhdoołbish

pl-3DO-4dpl-boil.it.F
listenloadingplaying

boil it, 4th person plural

deidoołbish

pl-3DO-3dpl-boil.it.F
listenloadingplaying

boil it, 3rd person plural

didadidoołjah

pl-3DO-2dpl-start.fire.F
listenloadingplaying

start fire, 2nd person plural

dishhį́į́h

3DO-1-melt.it.F
listenloadingplaying

melt it, 1st person singular

dizhdidoołjah

3DO-4-start.fire.F

Díí hooghan ’álnéehgi bee ła’ niidlį́į’go baa tįįh diikah.

this hogan 3-pass-make.I 3-with one 1dpl-be.NI-GO 3-about achieve 1du-take.on.pl.F
listenloadingplaying

Let’s get together and fix the hogan.

Doo ’áłah dadiidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

Dziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.

mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CI

Díí ’áʼkáán háidíígíísh nahiidiilnih?

TOPIC flour which.one-ÍGÍÍ-Q 3-2du-buy.F

dííyį́į́ł

3DO-2-eat.it.F
listenloadingplaying

eat it, 2nd person singular

Ha’át’íí neidiyoołnih nínízin?

who 3-3-buy.F 2-think.NI

Haashą’ ʼátʼé, shí bichʼįʼ haʼdiisdzih.

how-Q 3-be.NI 1 3-to 1-speak.F

hadadiiltééł

pl-3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F
listenloadingplaying

carry him/her up out of something, 1st person plural

hadadoołtééł

pl-3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F
listenloadingplaying

carry him/her up out of something, 2nd person plural

hadadíníilchał

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).F
listenloadingplaying

card it (as in wool), 1st person plural

hadadínóołchał

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).F
listenloadingplaying

card it (as in wool), 2nd person plural

hadazhdoołtééł

pl-3DO-4dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F
listenloadingplaying

carry him/her up out of something, 4th person plural

hadazhdínóołchał

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).F
listenloadingplaying

card it (as in wool), 4th person plural

hadiiltééł

3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F
listenloadingplaying

carry him/her up out of something, 1st person dual

hadoołtééł

3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F
listenloadingplaying

carry him/her up out of something, 2nd person dual

Hodíína’go deesháál.

in.a.while-GO go.sg.F
listenloadingplaying

I will come over in a while.

Hooghan bikáá’ dah si’ánígíí bíyah da’nii’áago ’ádíílį́į́ł ’áko hooghan doo ’ałhiih nídoołdas da.

hogan 3-on up 3-sit.SPN-ÍGÍÍ 3-under pl-3-extend.NP-GO 3-2-make.F so hogan NEG RECIP-3-collapse.F NEG

jidooyį́į́ł

3DO-4-eat.it.F

jidoołbish

3DO-4-boil.it.F

Na’ahóóhaidi t’áá shǫǫ nihinááł łį́į́’ nidadoolgoł.

rodeo-at just good 3-1dpl-watch.F horse 3dpl-buck.along.F
listenloadingplaying

I’m glad that we will see the bronc riding at the rodeo.

nidazhdooleeł

pl-3DO-4dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F
listenloadingplaying

carry a ropelike thing around, 4th person plural

nidoohłeeł

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F
listenloadingplaying

carry a ropelike thing around, 2nd person dual

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT

nizhdooleeł

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.F
listenloadingplaying

carry a ropelike thing around, 4th person

Nizhé’é ha’át’íísh nahideeshnih nízin.

2-father-Q what 3-1-buy.F 3-want.NI

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shimá bighangóó shíni’ ńt’éé’ ch’ééhago shhoogéé’.

1-mother 3-home-to 1-desire.to.go past in.vain 1-go.P-GO 1-with ho-become.lazy.X

T’ah kodą́ą́’ kélchí nahideeshnih.

still now-past moccasin 3-1-buy.F

ʼDa’azhishgóó, sis łigaii shaʼ díílééł.

dance-to 1-go.F belt silver 1-borrow 3-lend.SFO.F