Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Ajótł’óół laanaa nissin ndi ’aghaa’ shee ’ádin.

4-weave.O hope 3-1-want.CI but wool 3-1-with.me 3-none.NI

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’Áłchíní hazhóʼí bik’i yíldził.

children careful 3-for 2-support.Prog

’Áłtsé biba’ dooleeł ’áko shį́į́ ’índa nihił dah adidoolwoł.

first 3.for will until then only 1.with start 3-drive.F

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

’Ólta’di ’áłchíní binaashii sédáago ’ííníshta’.

school-at children 3-across.from 1-sit.SNP 3-read.NI

'Ólta’góó dayínóhkááh.

school-toward pl-2dpl-go.pl.I

Beeldléí danołtsóós.

blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.I

bik’ídadidoohdis

pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.F

bik’ídídis

3DO-2-wrap.it.around.it.I

bik’ídóhdis

3DO-2dpl-wrap.it.around.it.I

Béeso ła’ nich’į’ nidoolyééł t’ahádą́ą́’ ’ałtso nanilnish.

money some 2-toward 2-3-pay.F before.thus all 2-work.I

Ch’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.

watermelon again-1-eat.R

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

Chidíłtsooí bidááh síńzį́į dooleeł.

car-yellow-REL 3-for 2-stand.SPN FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

deidiłhį́į́h

pl-3DO-3dpl-melt.it.I

deiyą́

pl-3DO-3dpl-eat.it.I

Doo ’atiin bąąhgóó ch’il ’ahwééh ’áłah ’ájíléeh da.

NEG road 3-beside-along plant coffee together 3-4-gather.SFO.I NEG

Doo kingóó diit’ash da.

NEG town-to 1dpl-go.du.Prog NEG

Doo nídahiyoołnaah da.

neg pl-3-2dpl-resuscitate.I neg

díłhį́į́h

3DO-2-melt.it.I

Ha’át’íísh baa hane’?

What Q 3-for be.told.CI

Ha’át’íísh biniinaa naníchxǫ’?

what-Q 3-because 2-pout.CI

hadadíníilchał

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadííłtééł

3DO-2-carry.him/her.up.out.of.something.F

Hahgo lá tá’dinigizh?

When part 2-shear.F

jidíníłkaad

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).I

Kwii sínídáa dooleeł.

here 2-sit.SPN will.be.F

Ma'ii jooldloshí hane' haigo t'éiyá baa hane'.

coyote 4-walk.Prog-NMLZ story winter only 3-for story

Mósí ch’óółt’e’ lágo.

cat out-3-2-carry.O LÁGO

na’ashkǫ́ǫ́’

1-swim.I

Na’nízhoozhígóó náádínídzáago háadish ’adeeshį́į́ł nínízin?

Gallup-toward again-2-go.R-GO where-Q 1-eat-F 2-want.NI

Naakaii bizaad jółta’ le’ dzinízingo dzizdá.

mexican language 4-read.I wish 4-wish.O-GO 4-sit.P

Naʼahóóhai baa nídiikai ʼakó ʼakʼidahiʼniłí bee shí ʼadíílwoł.

rodeo 3-about 1pl-do.F so saddle.blanket 3-with 1-after 2-help.F

Ná’oolkiłí sits’ą́ą́’ tanáóó’nił lágo!

watch 1-away 3-1-take.apart.O don’t

Nibéézh bee hane’ doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

nidoohłeeł

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

2-auntie 3-house-toward 2-run.F and there-at baby 3-to 2-care.CI FUT

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’ááaad késhdę́ę́’į́">jí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT

Nídiiłne’.

3-2-hit.I

Níwe, tʼáádoo ʼabeʼ tʼóó bee naninéʼhí. Hazhóʼó nidlą́.

stop NEG milk just 3-with 2-play.R-NEG properly 3-2-drink.I

Shideezhí náneeskaadí ’ánáánéídlééh.

1-younger.sister tortilla 3-3-make.R

shiilbéézh

3DO-1dpl-boil.it.P

Sitsilíké ’éiyáhá nda’ałkǫ́ǫ́’.

1-little.brother-pl TOP 3-pl-swim.IP

Tį’ ninádeiilnish.

let’s.go again-pl-1dpl-work.R

wohtł’ó

3DO-2dpl-weave.it.I

yididoołhįh

3DO-3-melt.it.F

Yiską́ągo níléí hódahdi ’ółta’di ni’dí’néeshtįįł nissin.

tomorrow that up.at school-at 1-teach.F 1-want.CI

“Níléí dził binaagóó ’ahééh hi’díníilchééł”, ní jiní ma’ii.

yonder.there mountain 3-around-GÓÓ around 2-du-run.F 3-say.P 4-say.P coyote