Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.

rolled.intestine some 1-eat.F

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past NEG 1-eat.P-NEG.GO because soon hunger 1-3-kill.P

’Ajótł’óół laanaa nissin ndi ’aghaa’ shee ’ádin.

4-weave.O hope 3-1-want.CI but wool 3-1-with.me 3-none.NI

’Ashą́ą́ nít’ę́ę́’ t’áadoo hooyání shaa ’ílwod.

1-eat.Prog past suddenly 1-for 3-drive.P

’Ííłta’ dóó ’iiłghaazh.

1-read.P CONJ 1-sleep.P

’Íídeeshwosh daats’í doodaii’ saad naalkaah bindeeshnish.

1-sleep.F maybe or word research 3-1-work.F

Baa tįįh náádiikah.

3-for achieve 1dpl-walk.pl.I

Baa tįįh náádiikah.

3-for achieve 1dpl-walk.pl.I

bik’ídazhdidoodis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.F

bik’ídísdis

3DO-1-wrap.it.around.it.I

Chidí nidabinóołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.O

Da’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo n ’adazh’niiyą́ą́’?

Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happen

daooshóó’

pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.P

daołbéézh

pl-3DO-2dpl-boil.it.I

dayííshóó’

pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.P

diidiłjeeh

3DO-3-start.fire.I

Díkwíí jį́ nanilnish?

how.many-Q day 2-work.I

Díkwíí jį́ shą’ nanilnish?

how.many Q days 2-work.I

Doo ndi dichin nizin da.

not.even 3.hunger-I.am.NI NEG

Dziłghą́ą́’í bizaad doo shił bééhózin da.

White.Mountain.Apache-NOM 3-language NEG 1-with 3-ho-know.CI NEG

dííníłhį́į́’

3DO-2-melt.it.P

Gohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ bgo daats’í nínízin?

coffee only TOP or milk perhaps 3-with 3-2-want.NI

Ha’át’íí́sh baa hane’?

What Q 3-for be.told.CI

Haa’íyee’ shinááł Diné bizaad bíhwiidííł’aał.

lets.see 2-1-watch.Prog Navajo language 3-2-learn.F

hadadiiltééł

pl-3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadadoołtééł

pl-3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadajizgeed

pl-3DO-4dpl-dig.it.out.P

hadééłbįįd

3DO-1-fill.something.up.with.it.P

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’ę́ę́’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft inside 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

hajíígeed

3DO-4-dig.it.out.P

Kwii sínídáa dooleeł.

here 2-sit.SPN will.be.F

Kʼadí! Tʼáadoo tʼóó ’ííyį́į̨́łí.

stop NEG just 2-eat.Prog-í

Lééchąą’í t’áá shǫǫ ’akéé’ nálwod lá.

dog good.thing INDEF-behind 3-return.P DISC

Náá’íídéeshtah nisin doodago t’óó siláogóó deeshááł.

again-1-go.school.F 1-want or merely military-to 1-go.F

Nidahastą́ągo k’izh’dóle’ígi ’áhoot’é.

rain.P 4-plant.O.NOM areal-be.N

Nił hǫ́zhǫ́ǫ́sh doodaii’ doósh nił hózhǫ́ǫ da?

2-with-happy.NI-Q or neg-Q 2-with happy.NI neg

Shicheii haastihgo łáháda ninálnish.

1-grandfather 3-become.old.P-GO seldom 3-work.R

Shimá bighangóó shíni’ ńt’éé’ ch’ééh déago shhoogéé’.

1-mother 3-home-to 1-desire.to.go past in.vain 1-go.P-GO 1-with ho-become.lazy.X

Shiyáázh Damóogo ’índa ’áádę́ę́’ nídeesdzá

1-son Sunday.GO will.be from 2-returning.F

Shiyáázh nih ’oołbąs dooleeł.

1-son 1pl-with 3-drive.Prog will.be

Shínaaí shíká ’adoolwoł nisin ńt’éé’ ’áłt’ąą t’áadoo níyáa da.

1-older.brother 1-for 3-run.F 1-want.NI but after.all NEG 3-come.sg.P NEG

Shį́įgo ch’ééh jiyáán yishį́į́h ’áádóó tó lą’í yishdlį́į́h.

summer-GO watermelon 3-1-eat.U and.then water lots 3-1-drink.U

Shį́įgo dooládó’ deesdoi da lá, Hoozdodi!

summer-go certainly hot.SPN DA DISC Phoenix-at

T’áadoo hoshíníkéhé.

T’ÁADOO 2-scold.NI-Í

T’áá ká ’ooshháásh lágo.

neg 1-go.to.sleep.O LÁGO

T’áadoo hooyání łį́į́’ shidáagi ch’éltáál.

suddenly horse 1-front-at 3-bolt.P

Tóógóó łį́į́’ ’ałkéé’ deíkááh.

water-to horse RECIP-behind 3-walk.pl.Prog

Yéego ’ííníłta’, she’awéé’, ’áko nizhónígo ni’dííłtah.

really 2-study.NI 1-baby so well 2-graduate.F

yidííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.P

ʼÉí ʼashkii hanii, habééso hólǫ́!

that boy NEG.FOC 4-money 3-exist.NI