Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ashkii t’áá shǫǫ ółta’ lá.
boy good.thing 3-learn.I DISC’Ałk’idą́ą́’ ’éiyá naadą́ą́’ ’ayóo k’éédadiilyééh nít’éé’.
long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- ’ałk’idą́ą́’ long ago, formerlysaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -dą́ą́’ past time’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- 'éiyá topic markerfind in Navajo Particle Lexicon
- ’ayóo very, extremelysaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Ánáhoot’įįhígíí
- ńt’éé’ relates to past timesaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
’Áádóó éí haa daadzaa?
and.then TOP what pl-3-do.P’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.
1-eat.O wish hunger 1-3-kill.IAt’ééd na’abąąs yíhooł’ą́ą’go bimá yił ’oołbąs.
girl driving 3-3-learn.P-GO 3-mother 3-with 3-drive.ProgBeeldléí danołtsóós.
blanket pl-3-2dpl-bring.FFO.Ibik’ídadidiidis
pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.Fbik’ízhdídis
3DO-4-wrap.it.around.it.ICh’iyáán ’ádaasdįįdgo kingóó ła’ hááshááł.
food pl-3-run.out.P-GO store-to some area-1-go.get.ProgCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo shił bééhózin da. K’ad éí t’áá shxǫǫd shił báá hózin.
formerly Navajo language research NEG 1-with 3-of ho-know.CI NEG | now TOP luckily 1-with 3-about-ho-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- bééhózin there is knowledge
- ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ formerly, originallysaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- k’ad nowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- bééhózin there is knowledge
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
dadoołhį́į́’
pl-3DO-2dpl-melt.it.PDah nóóljííd lágo.
up 2-jump.O don’tdajiigish
pl-3DO-4dpl-make.one.cut.in.it.Idajiłbéézh
pl-3DO-4dpl-boil.it.IDamóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.
Sunday past Santa.Fe-to 1-go.Pdaoohgish
pl-3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.Ideishóóh
pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.Ideiyą́
pl-3DO-3dpl-eat.it.Ideiłbéézh
pl-3DO-3dpl-boil.it.IDibé yah ánáádanołkaad!
sheep inside semelit-pl-2pl-gather.Idishhį́į́h
3DO-1-melt.it.IDoo kingóó diit’ash da.
NEG town-to 1dpl-go.du.Prog NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Proposal with negationfind in Navajo Imperatives
- 1st person inclusive, Let’s!find in Navajo Imperatives
- Ájoolį́į́łfind in Navajo Imperatives
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasessaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a date’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Ájoolíiłii
Doo t'áá k'ad nich'i' hasdzíí da.
do.not.want.to towards.you.pos 1-speak.P NEGdołhį́į́h
3DO-2dpl-melt.it.IHa’at’iish náádaadi’ní?
what-Q again-pl-3-say.IHa’át’íísh baa hane’?
What Q 3-for be.told.CIHaalá t’áá ’éiyá naaltsoos niníłtsooz ni’.
what-Q just TOP paper 3-1-put.FFO.P recallhaiilgéésh
3DO-1dpl-cut.it.out.Ihaoołgizh
3DO-2dpl-cut.it.out.PHastiin t’áá ’ádzaagóó nahasne’.
man at.random 3-tell.Phazhdínóołchał
3DO-4-card.it.(as.in.wool).FHáí lá sis łigai ’iił’įh
who-Q belt silver 3-3-make.UNida’iilyéego ’áłt’ąą yiską́ągo ’índa yínááł doo.
pass.pay.I-go after.all tomorrow only.then 2-come.Prog future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- T’ahdii
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’áłt’ąą after all, in spite of unfortunatelyfind in Navajo Particle Lexicon
- yiską́ągo tomorrowsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’índa and only thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- ’Ájoolíiłii
- doo, dooleeł futurefind in Navajo Particle Lexicon