Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Ahwééh bee yishdlį́hígíí bikáá’ ’adání bikáá’ dah yish’ááh.

coffee 3-with 3-1-drink.P-NOM table 3-on up 3-1-put.SRO.U

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’Atsį’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?

meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI

’Ałk’ésdisí naháłnii’go sitsilí dóó shideezhí ’aheełt’éego bá ’ahá níjaa’.

candy 3-1-buy.P-GO 1-little.brother and 1-little.sister RECP-equal-GO 3-for RECP-for 3-lie.aligned.PlO.NP

’Átséétł’éédą́ą́’ lą’í nahoołtą́.

before-last.night many around-3-rain.P

bik’ídédiz

3DO-1-wrap.it.around.it.P

Ch’aa dé ńt’éé shichídí bikee’ dilkǫǫh.

travel 1-go past 1-vehicle 3-tires worn.

Ch’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.

in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.Prog

Chidí ’anáshdlééh, háálá doo naalnish da.

car 3-1-repair.I because NEG 3-work.I NEG

Chidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.

car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P

dadołhį́į́h

pl-3DO-2dpl-melt.it.I

Damóogo ’áłah ’aleeh ’áko ’áadi nihaadíínááł.

Sunday 3-gather 3-be so there-at 1-Pl-to-2-arrive.F

dazhdiłhį́į́h

pl-3DO-4dpl-melt.it.I

deiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.I

deiyą́

pl-3DO-3dpl-eat.it.I

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

didiilyįh

3DO-1dpl-melt.it.F

didínííłkał

3DO-2-start.to.herd.them.(animals).F

diilbish

3DO-1dpl-boil.it.F

Díí yiską́ągo ’íídííłtah.

this tomorrow 3-2-read.F

Doo ’áłah deiidleeh da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.I NEG

Dooládóʼ Diné Bizaad nanitł’ah da lá.

certainly Navajo language 3-difficult.CI as.such discover

Dziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.

mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CI

Ha’át’íísh biniinaa nanichxǫ’?

what-Q 3-because 2-pout.CI

Hahgo hooghan ’ádíílííł?

when hogan 3-2-make.F

Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.

winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GO

hanííłchaad

3DO-1-card.it.(as.in.wool).P

hayííłgizh

3DO-3-cut.it.out.P

Hííłch’į’go ’índa ta’iideeshnih.

evening.GO until 1-mix.dough.F

Kingóó ’anááda’iisdee’.

town-to again-pl-3-go.R

niyą́

3DO-2-eat.it.I

N bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í b bééhózin?

2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI

Níká ’adeeshwoł biniiyé níyá.

2-for 1-run.F 3-purpose.of 1-came.P

Níléí chidí t’óó la’ nihichidí át’é nahalin.

there car contrary.to.appearances 1pl-car 3-be.NI 3-resemble.NI

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’go yiishjį́į́’ lá.

sun proportionate 1-swim.CI-GO 1-sun.burn.I DISC

Shilį́į́’ tł’aaká’ii dóó shilį́į́’ biyéél bił tsodizin ’íishłaa.

1-appaloosa and 1-horse 3-saddle 3-with prayer 3-1-make.P

Shimá dóó shizhé’é bił dibé dóó tł’ízí ta’nda’díígish nt’éé’.

1-mom and 1-dad 3-with sheep and goats 3-pl.shear.I past

Shį́įgo ch’ééh jiyáán yishį́į́h ’áádóó tó lą’í yishdlį́į́h.

summer-GO watermelon 3-1-eat.U and.then water lots 3-1-drink.U

Shoo, nahachagii t’óó ’ahayóí nihaanáá lá; ’áko shį́į́ baa ’ákodanosin dooleeł.

hey.look grasshopper merely many 1pl-to 3-migrate.P mirative then maybe 3-of 2pl-be.aware.NI FUT

T’ah doo la’ nimá bich’į’náah da.

still NEG surprise 2-mother 3-toward 2-go.I NEG

T’áadoo hoshíníkéhé.

T’ÁADOO 2-scold.NI-Í

T’áá ká chidí ba’óó’ááł lágo.

NEG car 3-3-borrow.O LÁGO

wohsą́

3DO-2dpl-eat.it.I

wohtł’ó

3DO-2dpl-weave.it.I

wołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.(snow).I

yik’ídéideezdiz

pl-3DO-3dpl-wrap.it.around.it.P

Yiską́ągo shicheii nihaa deeshááł ní.

tomorrow 1-grandfather 1pl-to 1-walk.F 3-say.NI

yíní’aal

3DO-2-chew.it.P