Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Hííłch’į’go ’íinda ta’iideeshnih.

evening.GO until 1-mix.dough.F

ʼAshiiké chahaʼoh ʼádeidoolííł, ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé.

boy-pl shade-house 3-3-pl-build.F feather 3-means-of dance 3-reason

’Ach’ą́ nisin ndi shidíbé nído’ahígíí ’ádin.

meat.hunger 1-want.NI but 1-sheep 4-butcher.F 3-1.none.NI

’Ahwééh bee yishdlį́hígíí bikáá’ ’adání bikáá’ dah yish’ááh.

coffee 3-with 3-1-drink.P-NOM table 3-on up 3-1-put.SRO.U

’Ayóo la’ deesdoi nahóółtą́ą́’ laanaa.

very disc 3-hot.SPN 3-rain.O hope

’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.

noon-GO spring-at refl-1du-meet.F

’Ólta’góó daats’í deeshááł doodaii’ jooł bee nideeshneeł.

school-toward maybe 1-walk.F or ball 3-with 1-play.F

Bee’eldííldahsinil kintahdi sh ’oolwoł ńt’éé’ tsístł’ahazt’i’ léi’ góne’ sh ’o’oolwod.

Albuquerque town-at 1-with 3-run.Prog past deadend a areal-in 1-with 3-drive.P

bik’ídidoohdis

3DO-2dpl-wrap.it.around.it.F

bik’ízhdídis

3DO-4-wrap.it.around.it.I

Ch'iyáán ííł'í doo ndi yééhósin da.

food 3-3-make.CI NEG but 3-3-know.NI NEG

Chidí nidabinołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Chidí nidabinóołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.O

Da’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

daołhį́į́h

pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).I

deiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

deishóóh

pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.I

Dibé bitah dídéesh’įįł, díkwíínee’ náádeishchį́.

sheep 3-among 3-1-look.F how.many-really again-3-born.R

dididííłjah

3DO-2-start.fire.F

didínóołkał

3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).F

Doo hanii kintahgóó díníyáa da nisin.

NEG contrary town-toward 2-start.go.P NEG 1-think.CI

Doochǫǫł á’ego!

repulsive 3-be.NI-GO

Doondó’ ’awéé’ yicha da.

not.even baby 3-cry.I NEG

Ha’át’íí neidiyoołnih nínízin?

who 3-3-buy.F 2-think.NI

hajiłgéésh

3DO-4-cut.it.out.I

Jáan naalnishísh?

John 3-work.I-Q

K’idadeelyáá nit’éé’ t’óó daazgan, háálá doo nahałtin da.

1pl-plant.P past just 3pl-dry.SPN, because NEG 3-rain.CI NEG

Náneeskaadi t’áádoo naa’ółí bił yíyą́ą’da. ’Alóós t’éiyá yíyą́ą́’.

Tortilla-N (t’áá)doo-NEG Bean-N bił-3-with yíyą́ą’da-3o-1s-eat.P NEG Rice-N t’éiyá-only yíyą́ą’-3o-1s-eat.P.

Nicheii nida’iiníísh góne’é kingóó ’ałnánádáah łeh.

2-grandfather Friday on store-to 3-go.R usually

nisoolá

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ sxíiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

Níká ’adeeshwoł biniiyé níyá.

2-for 1-run.F 3-purpose.of 1-came.P

Níléidi t’áá bahat’aadí shábitł’óól noolzhee’.

There-at just clear-NOM sun.3.rays 3-rays.I

Níléí dá’ák’ehdi ła’ joogááł.

there cornfield-at some 4-walk.Prog

Ńdíshchíí’ yáázhí bąąh hasis’na’go shił yaa ’ádzaa.

pine.tree little 3-on 1-climb.P-GO 1-with down 3-act.P

Shiye’ bicheii yi’ká ’análwo’dooleeł biniiyé ba’niłtį́į́́ nt’éé’ sits’ą́ą́’ yił nikidíńiit’ą́ą́zh.

1-son 3-grand.father for 3-1-help.F for 3-loan for 1-away with 2-dpl.walk.P

Shí ’éí doo shił bééhozin da nít’éé’.

1-possessive TOP NEG 3-3-knowledge.CI NEG past

shoołbéézh

3DO-2dpl-boil.it.P

T’áá kintahdi ’ííyą́ą́’ nidi náá’áshdą́.

just town-at 1-eat.P but 3-1eat.R

T’áá ’íiyisíí dootł’izhii ’at’e’

really turquoise 3-be.NI

T’áá shǫǫ hooghandi nádzáá lá.

good.thing home-at 3-return.P DISC

Tsé bikáa’gi béésh dah si’ą́.

rock 3-on-at knife up 3-sit.SNP

Tsxį́įłgo łees’áán ádíílííł; nimásání nihaa yíghááh!

quickly tortilla 2-make.F 2.poss-mat.grandma-NOM 1.pl-to 3-come.F

wohtł’ó

3DO-2dpl-weave.it.I

Yéego ’ííníłta’, shi’awéé’, ’áko nizhónígo ni’dííłtah.

really 2-study.NI 1-baby so well 2-graduate.F

yideeshjį́į́ł

Future Mode: 1-become.black.F

yiidlą́ą́’

3DO-1dpl-drink.it.P

yiigish

3DO-1dpl-make.one.cut.in.it.I

yishbéézh

3DO-1-boil.it.I

Łį́į́’ bik’i na’ashnííł.

horse 3-on 3-1-unsaddle.I