Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah kintahdi tádísháahgo shee ’i’íí’ą́.
yesterday sun proportionate town-at 1-go.about.Prog-GO 1-on 3-sun.went.down.P’Ak’ah kǫ’ dishtłi’go sédá.
candle 3-1-cause.burn.NI-GO 1-sit.SPN’Ashkii yázhí éí bimá kingóó yił yi’ash.
boy little TOP 3-mother store-to 3-with 3-walk.du.Prog’Áłchíní bi’éé’ náádaségis.
children 3-clothes 3-1-wash.R’Oółháásh lágo.
2-sleep.O don’t’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ bá ni’deeshjoł.
from.there 1-return.p-GO horse 3-for pl-1-feed.F"Binák’eeaad késhdę́ę́’į́">góó baa da’ashch’osh lá," didíínííł.
3-eye-between-around 3-to pl-3-infest.P DISC 3-2-tell.FCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.
formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-IChidí nahideeshnih ndi shibéeso ’ádin.
car 3-1-buy.F but 1-money 3-none.NIChidí nidabinołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.IChidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.
car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.PDah nóóljííd lágo.
up 2-jump.O don’tdajitł’ó
pl-3DO-4dpl-weave.it.Idajíí’aal
pl-3DO-4dpl-chew.it.PDamóogo ’áłah ’aleeh ’áko ’áadi nihaadíínááł.
Sunday 3-gather 3-be so there-at 1-Pl-to-2-arrive.Fdaoo’aal
pl-3DO-2dpl-chew.it.Pdashiilbéézh
pl-3DO-1dpl-boil.it.Pdayííłhį́į́’
pl-3DO-3dpl-melt.it.(snow).Pdazhdííłhį́į́’
pl-3DO-4dpl-melt.it.PDibé bits’į́’ daodą́ą́’ laanaa.
sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LAANAADichin nínízin ya’?
hungry 2-want.NI Qdidazhdiłjeeh
pl-3DO-4dpl-start.fire.Idiididoołjah
3DO-3-start.fire.FGohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ biłgo daats’í nínízin?
coffee only TOP or milk perhaps 3-with 3-2-want.NIhajííłgizh
3DO-4-cut.it.out.Phaníłchaad
3DO-2-card.it.(as.in.wool).IHáágóó lá Bíl doogááł nízin Jáan?
where-toward Q Bill 3-go.sg.F 3-want.CI JohnHádą́ą́’ Jáan bighan ’áyiilaa?
When-past John 3-hogan 3-3-make.PHooghan ’adeeshłííł ndi tsineheeshjíí’ shee ’ádin.
hogan 1-build.F but lumber 1-with 3-none.NIháíníłgizh
3DO-2-cut.it.out.PNidahastą́ągo k’izh’dóle’ígi ’áhoot’é.
rain.P 4-plant.O.NOM areal-be.Nnidaohłé
pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Inideiskáá’
pl-3DO-3dpl-investigate.it.Pnidiilyeeł
3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.FNizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ ts'íiłgo da’ségis.
beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.PNił bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want
- -ísh enclitic for yes/no questionsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- doodaii’ particle orNa’ídíkid bik’ídáahgi
- daats’í particle for perhapsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want