Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ałchíní ’ólta’di t’áá ’áhą́dígo ’ahąąh naazį́.

boy school-at just together-GO abreast pl-3-stand.SPN

Béésh bee hane’é b nááshbał.

phone 3-with 1-whirl.Prog

bik’ízhdeezdiz

3DO-4-wrap.it.around.it.P

Chidí ’anáshdlééh, háálá doo naalnish da.

car 3-1-repair.I because NEG 3-work.I NEG

Chidí na’na’í łęęzh yíyooyił.

tractor dirt 3-3-push.Prog

Chidí ’ániidígíí beít’ą́ą́ léi’ ’áyąąńda bił dahózhǫ́.

car new-ÍGÍÍ 3-to-3-pass-bring.SRO.P since no.wonder 3-with pl-3-good.NI

Da’adánídi ’áts’ą́ą́’ deeshghał.

restaurant-at ribs 3-1-eat.F

dadoołbish

pl-3DO-2dpl-boil.it.F

dajitł’ó

pl-3DO-4dpl-weave.it.I

dajííshóó’

pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.P

Damǫ́ǫgo tódilchxoshí yishdlį́į́h.

Sunday-GO soda 3-1-drink.U

deeshį́į́ł

3DO-1-eat.it.F

deiyą́

pl-3DO-3dpl-eat.it.I

Dibé hólǫ́ǫgo ła’ níjół’ah laanaa.

sheep exist-GO some 4-butcher.O hope

Doo b bééhózin da ya’?

neg 3-with 3-know.CI neg Q

doohsį́į́ł

3DO-2dpl-eat.it.F

Doondó’ ’awéé’ yicha da.

not.even baby 3-cry.I NEG

díníilkaad

3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).I

hadajiłgéésh

pl-3DO-4dpl-cut.it.out.I

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).I

hadeiłgéésh

pl-3DO-3dpl-cut.it.out.I

haiilgizh

3DO-1dpl-cut.it.out.P

Hastiin Nééz lą́ą hádadíníit’ı̨́ı̨́’.

Mister Neez emph pl-3-1dpl-search.I

hazhdoołtééł

3DO-4-carry.him/her.up.out.of.something.F

háínígeed

3DO-2-dig.it.out.P

jishóóh

3DO-4-brush/comb.it.I

Mary ha’át’íí yinízin?

Mary what 3-3-want.NI

Mósí ch’óółt’e’ lágo.

cat out-3-2-carry.O LÁGO

Naadą́ą́' ła'í ndi t'áadoo bik'i nahoołtą́ą da.

corn not.even.one but just.NEG 3-on rain.P NEG.

Naaki nááhaigo shich’é’é náá’íídeeshtah, ní.

Two year.GO 1-daughter again.school.F said.

Nidahastą́ągo k’izh’dóle’ígi ’áhoot’é.

rain.P 4-plant.O.NOM areal-be.N

nidasiilyá

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

nidasoolá

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

nisiilkáá’

3DO-1dpl-investigate.it.P

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ sxíiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ sxíiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

Nizhónígo saad ha’oodzíí’ ’áníléehgo bik’e’íłchí.

nicely word HO-speak.P 3-2-make.I-GO 3-2-write.I

Níwo’jį’ nídiidááh.

move-to 2-get.up.I

NTUdi yee’ da’íídóółtah yéeni’ háajį́’goshį́į́ da daįįnóołta’.

NTU-at really pl-2dpl-attend.school.R contrary.to.assumption somewhere such.as pl-2dpl-study.P

Shimá bighangóó shíni’ ńt’éé’ ch’ééh déago shhoogéé’.

1-mother 3-home-to 1-desire.to.go past in.vain 1-go.P-GO 1-with ho-become.lazy.X

Shį́įgo dooládó’ deesdoi da lá, Hoozdodi!

summer-go certainly hot.SPN DA DISC Phoenix-at

Sitsóí ’ólta’góó dah diigháahgo ła’ béeso baa yish’ááh.

1-grandchild school-toward up 3-start.to.go.I-GO some money 3-to 3-1-give.SRO.U

T’áadoo hadahooł’áhí.

neg pl-3s-2dpl-make.noise.NP-Í

T’áá ká ’ooshháásh.

neg 1-go.to.sleep.O

T’óó la’ sékwii.

contrary.to.appearances 1-naseous.SP

Tó háálínídi ’ahéédidiit’ashałní’ní’ą́ągo.

spring-at refl-1du-meet.F noon-GO

Tó tsíídkáá’ dididííkááł.

water charcoal-on start-3-2-put.OC.F

Ts’aa’ t’áá nitsaaígíí bídin nishłį́.

basket just 3-large.NI-nom 3-lack 1-be.NI

wooshjį́į́h

Optative Mode: 1-become.black.O

yiishjį́į́h

Imperfective Mode: 1-become.black.I