Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
Hííłch’į’go ’íinda ta’iideeshnih.
evening.GO until 1-mix.dough.F’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.
yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P’Ahwééh yishdlį́į́h ’áádóó naanishgóó yishááh.
coffee 3-1-drink.U and.then work-toward 3-1-go.U’Ííyą́ą́’ dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.
1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.PAłk'idą́ą́' 'éiyá naadą́ą́' ’ayóo k'éédadiilyééh ńt'éé'. K'ad 'éiyá naadą́ą́' naalyéhé bá hooghan góne' nidahaniih.
long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past | now TOP corn trading.post inside pl-3-pass-buy.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- ’ałk’idą́ą́’ long ago, formerlyfind in Navajo Adverb Lexicon
- 'éiyá topic markerfind in Navajo Particle Lexicon
- ’ayóo very, extremelyfind in Navajo Adverb Lexicon
- ’Ánáhoot’įįhígíí
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- k’ad nowfind in Navajo Adverb Lexicon
- góne’ insidefind in Navajo Particle Lexicon
- Continuative Imperfective (CI)
bik’ídadeediz
pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.Pbik’ídiidis
3DO-1dpl-wrap.it.around.it.IBéeso ła’ nich’į’ nidoolyééł t’ahádą́ą́’ ’ałtso nanilnish.
money some 2-toward 2-3-pay.F before.thus all 2-work.ICh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo shił bééhózin da. K’ad éí t’áá shxǫǫd shił báá hózin.
formerly Navajo language research NEG 1-with 3-of ho-know.CI NEG | now TOP luckily 1-with 3-about-ho-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- bééhózin there is knowledge
- ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ formerly, originallyfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- Continuative Imperfective (CI)
- k’ad nowfind in Navajo Adverb Lexicon
- Continuative Imperfective (CI)
- bééhózin there is knowledge
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
Chahash’ohjí ch’ínááhoníshóó’.
brush arbor-JÍ out-again-area-sweep.Rdaohsą́
pl-3DO-2dpl-eat.it.Ideiilzhóóh
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.Ideiłbéézh
pl-3DO-3dpl-boil.it.Ididazhdííłjéé’
pl-3DO-4dpl-start.fire.Pdideididoołjah
pl-3DO-3dpl-start.fire.Fdididiiljah
3DO-1dpl-start.fire.Fdiidį́į́ł
3DO-1dpl-eat.it.Fdizhdidoołjah
3DO-4-start.fire.FDoo ’atiin bąąhgóó ch’il ’ahwééh ’áłah ’ájíléeh da.
NEG road 3-beside-along plant coffee together 3-4-gather.SFO.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Indirect command with negationfind in Navajo Imperatives
- 4th person admonition, negative, Imperfectivefind in Navajo Imperatives
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ąąh on, besidefind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)
Doo ’áłah dadiidleeł da.
NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEGHa’at’iish náádaadi’ní?
what-Q again-pl-3-say.IHa’át’íí baa ’áłah ’aleeh jiní?
what 3-for meeting 4-say.NIhadazhneeshchaad
pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).Phadeeshtééł
3DO-1-carry.him/her.up.out.of.something.Fhaoogeed
3DO-2dpl-dig.it.out.Phazhdínóołchał
3DO-4-card.it.(as.in.wool).FHádą́ą́’ ’áłtsé chidí naat’a’í nił nast’a’?
When past first airplane 2-with 3-fly.PHáí lá sis ligái ííł’įįh?
who-Q belt silver 3-make.UHodíina’go bááh dootł’izhí deeshį́į́ł dóó ’ahwéé bił ła’ deeshdlį́į́ł.
after.a.while-GO bread blue 3-1-eat.F and coffee 3-with some 3-1-drink.Fháíníłgizh
3DO-2-cut.it.out.PJáádéé ́ałgháázhdikahígíí naaki góne’ iiyá.
leg.by-means-of 3-3-race-NMLZ two rank 1-go.PNa’níle’dii k’ida’diilyá, t’áadoo dadínéesą́ą da.
dismay pl-3-1dpl-plant.P NEG pl-3-grow.P NEGneilé
3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.Inidasiilyá
pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Pnideizlá
pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.PNizhéʼé nilą́ąjįʼ yigáałgo bikééʼ yilwoł.
2-father 2-in.front-to 3-walk.Prog-GO 3-behind 2-run.Prog
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, affirmativefind in Navajo Imperatives
- Ájoolį́į́łfind in Navajo Imperatives
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- -jį́’ up to, as far asfind in Navajo Postposition Lexicon
- -kéé’ behind, followingfind in Navajo Postposition Lexicon
- Progressive (Prog)
- yishwoł run along