Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Aoo’, ’ashdladigóó ’oolkiłgo ’áádę́ę́’ sh ná’ílwod.

yes five-at-toward clock-GO there-from 1-with 3-return.P

’Ayóo la’ deesdoi, nahóółtą́ą́’ laanaa.

very disc 3-hot.SPN 3-rain.O hope

’Ałk’idą́ą́’ shimá b na’nishkaadgo ’aghaa’ yisdizígíí dibé yázhí yichíihgo yizénéíłt’ih.

long ago 1-mother 3-with SUP-1-herd.I-GO wool 3-spin.P-ígíí lamb 3-birth.P-GO 3-neck-around-3-tie.P

’Ííłta’ dóó ’iiłghaazh.

1-read.P CONJ 1-sleep.P

’Ólta’góó daats’í deeshááł doodaii’ jooł bee nideeshneeł.

school-toward maybe 1-walk.F or ball 3-with 1-play.F

’Ádą́ą́dą́ą́’ásh nishínílnish?

yesterday-Q 2-work.P

Ch’iiyáán la’ doo łikan da.

food LA’ NEG 3-sweet.NI NEG

Dá ák’ehdi shizhé’é bił nishishnish j́į́į́dą́ą́.

Plant.field-at 1-father with 3-1-worked.P today.past

deeshį́į́ł

3DO-1-eat.it.F

deidíníłkaad

pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).I

deiidlą́ą́’

pl-3DO-1dpl-drink.it.P

deiigish

pl-3DO-1dpl-make.one.cut.in.it.I

Dibé bits’į́’ daodą́ą́’ lágo.

sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LÁGO

Dibé bitsį’ doodago béégashii bitsį’ daats’í nínízin?

sheep 3-meat or cow 3-meat possibly 3-2-want.NI

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh jinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

Díí jį́ ’áłchíní nááda’ołta’.

this day children again-pl-3-study.R

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.

this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGO

Doo ’áłah diidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

Ha’át’íísh biniinaa naníchxǫ’?

what-Q 3-because 2-pout.CI

Haashíyee' díí azee'dich'ii' bíniitááh hait'éego dich'íí'.

try.and.find.out this chile-burnsr 3-2-try.IP how-GO spicy

hadaołgéésh

pl-3DO-2dpl-cut.it.out.I

hadeidééłbįįd

pl-3DO-3dpl-fill.something.up.with.it.P

haoołgizh

3DO-2dpl-cut.it.out.P

Háísh ’átsą́ą́’ jóyą́ą́’ laanaa nízin?

Who ribs 4-eat.O hope 3-3-want.CI

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

K’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół doo yę́ę ła’ damóo yę́ędą́ą́’ t’áadoo ’asétł’ǫ́ǫ da.

now half-toward 1-weave.Prog future past one Sunday when.past NEG 1-weave.P NEG

K’ad hooghangóó nááshdááł dooleeł.

now hogan-toward 1-go.Prog FUT

Kʼadí! Tʼáadoo tʼóó ’ííyį́į̨́łí.

stop NEG just 2-eat.Prog-í

Na’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.

Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GO

nidoohłeeł

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nilį́į́’ de’lóós.

2-horse here 3-2-lead.I

Nimá yázhí bighanaad késhdę́ę́’į́">góó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT

niséłkáá’

3DO-1-investigate.it.P

nisínílá

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.P

nitł’ó

3DO-2-weave.it.I

Shí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.

I TOP just work-from town-to 1-go.I

Shíká ’anánílwo’ doodago’ t’áadoo shaa nánít’į́ní!

1-after indef-help.R or just-neg 1-about 1-2-bother.NI-neg

T’ah doo ła’ nihee ninááháłtin da.

not.yet some 1pl-on 3-rain.CI NEG

T’áadoo hoshíníkéhé.

T’ÁADOO 2-scold.NI-Í

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

Tsinaabąąs t’éiyá bee ch’aa nida’asdee’ ha’níigo dahane’.

wagon only 3-it travel pl-3-go.P 3-say-GO.NI pl-3-tell.P

yidoołbish

3DO-3-boil.it.F

yiigish

3DO-2-make.one.cut.in.it.I

yiishgish

3DO-1-make.one.cut.in.it.I

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi, háádish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Yiską́ągo łį́į́’ ’ahaniniilkaad dooleeł.

tomorrow-GO horse 1dpl-round.up.P FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

yíní’aal

3DO-2-chew.it.P

yíshóó’

3DO-1-brush/comb.it.P

ʼAwéé chʼídeeldloʼ; chʼiyáán bá ʼádaʼdoołííł dóó bá niʼdaʼdoonih.

baby 3-laugh.P food 3-for pl-3-2dpl-prepare.F and 3-for pl-3-2dpl-distribute.F