Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past NEG 1-eat.P-NEG.GO because soon hunger 1-3-kill.P

’Akóyaa ’adah, t’áá baa ’áhólchįįh.

there-down down, just 3-to 2-aware.NI

’Ayóo’ósh nidlóóh? ’Áyaańda dah dinítsiz.

very-Q 2-cold.I no.wonder up 2-shiver.NI

’Ałk’ésdisí naháłnii’go sitsilí dóó shideezhí ’aheełt’éego bá ’ahá níjaa’.

candy 3-1-buy.P-GO 1-little.brother and 1-little.sister RECP-equal-GO 3-for RECP-for 3-lie.aligned.PlO.NP

’Eii łį́į́’ ga’ yinízin.

that horse EMPH 3-2-want.CI

’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.

1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I

Amá k’adee’ neeshch’íí nidahidíídla ní jiní.

pas-mother now piñon 3-1dpl-pick.F 3-say 3-it.is.said

bik’ídídis

3DO-2-wrap.it.around.it.I

Ch’iiyáán la’ doo łikan da.

food LA’ NEG 3-sweet.NI NEG

Ch’íníyáá nít’ę́ę́’ t’áá hooshch’į’ łééchąą’í shich’į’ ch’élwod.

out-1-go.P past suddenly 1-to dog out-3-come.P

Ch’ééh la’ baa ntséskees.

in.vain puzzlement 3-about 1-think.I

Daané’é baa na’aldeehdi ’at’ééd jooł yídzoołtał.

game 3-to 3-happen.CI-at girl ball 3-3-kick.Prog

daoohgish

pl-3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.I

dazhdooyį́į́ł

pl-3DO-4dpl-eat.it.F

dazhdííłhį́į́’

pl-3DO-4dpl-melt.it.P

didínéeshkał

3DO-1-start.to.herd.them.(animals).F

Doo ’áłah dadiidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

doołhį́į́’

3DO-2dpl-melt.it.P

Dziłghą́’ą́ bizaad diists’a’ laanaa.

White.Mountain.Apache 3-language 1-understand.NI wish

Haa’íyee’ díí chidí bikééji’ adeez’ahí hasht’e diilnííł.

lets.see this pickup.truck 3-1.pl-fix.F

Haahláyéé ’ajiiłhosh.

don’t.dare 4-sleep.I

haidééłbįįd

3DO-3-fill.something.up.with.it.P

Háadi lá lį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3-walk.pl.I

Háadi lá łį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3dpl-walk.I

Hádą́ą́’ Jáan bighan ’áyiilaa?

When-past John 3-hogan 3-3-make.P

jitł’ó

3DO-4-weave.it.I

Kingóó déyáhą́ą́’ łá’í nidi doo bénáshniih da.

store-to 1-go.P-past but NEG 3-1-remember.CI NEG

Kénídánííljeehgo, sin ła’ beehódíítał.

shoe.game-GO song some 2-sing.F

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

Naʼazhǫǫshgóó dooʼáazhgo nihikééʼ ʼiih deeshwoł.

casino-to 2du-go.F-GO 2pl-follow 3-into 1-run.F

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ ts’íiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R

Shidá’í éí t’óó chaha’oh ła’ nijó’aah laanaa ní.

my.uncle TOP just arbor one 4-build.O hope 2-say.P

Shilééchąą’í bikéé’ yishááł.

my.dog 3-following 1-go.Prog

Shilį́į́’ tł’aaká’ii dóó shilį́į́’ biyéél bił tsodizin ’íishłaa.

1-appaloosa and 1-horse 3-saddle 3-with prayer 3-1-make.P

Shį́įgo ch’ééh jiyáán yishį́į́h ’áádóó tó lą’í yishdlį́į́h.

summer-GO watermelon 3-1-eat.U and.then water lots 3-1-drink.U

Shoo, nahachagii t’óó ’ahayóí nihaanáá lá; ’áko shį́į́ baa ’ákodanosin dooleeł.

hey.look grasshopper merely many 1pl-to 3-migrate.P mirative then maybe 3-of 2pl-be.aware.NI FUT

shíníłbéézh

3DO-2-boil.it.P

T’ah kodą́ą́’ kélchí nahideeshnih.

still now-past moccasin 3-1-buy.F

T’áá gohwééh baa wóókááh

see.to.it coffee 3-for 2-pour.OC.O

T’áá shǫǫ dibé náz’ah lá.

good.thing sheep 3-butcher.P DISC

Tséíłkéí nidaanéego dahonółne’ laanaa daniidzin.

teens pl-3pl-play.I-GO pl-3pl-win.O hope pl-3pl-think.P

Tł’éé’ hodooleeł t’ahádą́ą́’ chizh ła’ ’ahidíłne’.

night 3-become.F before.thus wood some 3-2-chop.I

Yéego ’ííníłta’, she’awéé’, ’áko nizhónígo ni’dííłtah.

really 2-study.NI 1-baby so well 2-graduate.F

yidííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.P

yiilzhóóh

3DO-1dpl-brush/comb.it.I

yiishjį́į́’

Perfective Mode: 1-become.black.P

yiyííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.(snow).P

Ła’ damóo yę́ędą́ą́’ dah ’iyétł’ónée, k’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół.

one Sunday past up 3-1-set.P-past now middle-toward 1-weave.Prog

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P