Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’At’ééd ’éí ch’iyáán ’ál’į́įgi łá’í nidi doo bił bééhózin da.
girl TOP food 3-make.NI-at one but 3-with 3-know.CI NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- ’éí topicfind in Navajo Particle Lexicon
- Neuter Imperfective (NI)
- -gi at’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- łá’í ndi not even one, not a single onefind in Navajo Particle Lexicon
- doo expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- da expresses negationfind in Navajo Particle Lexicon
Shichʼéʼé kinaasdaʼgo bitsiiʼ shá beʼdíítłʼóół. Tʼáásh ʼáko?
1-daughter 3-reach.puberty.P-GO 3-hair 1-for 3-2-tie.F just-Q okay’Adą́ą́dą́ą́’ ’íítseedgo bee na’anishí hasht’enáshdlééh.
yesterday 1-pound.P-GO tool 3-1-put.back.I’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nishínílnish?
yesterday-Q outside-at 2-work.P’Amásání léi’ dibé yázhí yootééł.
grandmother INDEF sheep little 3-3-carry.AnO.ProgÁt’ah ’índa shaa náádíídááł.
later 1-to again-2-come.FBaa tįįh náádiikah.
3-for achieve 1dpl-walk.pl.IBíla’ashdla’ii nishlį́.
3-hand-five-NOM 1-be.NIBįįh bił da’doółdǫǫh.
deer 3-with pl-2dpl-shoot.OBá ólta’í la’ t’áá shǫ́ǫ́ da nihaa joozba’.
3-teacher some at.least such.as 1du-about 3-care.PCh’iyáán bá hooghandi béeso bideená naashnish.
food.store-at money 3-in-exchange.for 1-work.CICh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.
formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.IChidí nidabinołtłáád.
car pl-3-2dpl-stop.IChidí t’ą́ą́’ nináníłbą́ą́z.
car just 3-1-reparked.RDa’ dichinísh nínízin?
Q hunger-Q 2-feel.NIDaango k’ééda’dilyééh nt’éé’ t’áádoo k’ééda’diilyáa da.
spring-GO 3-plant.R past NEG 3-3-plant.P NEG
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -go verb and subordinating encliticsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Ánáhoot’įįhígíí
- k’idishłé plant it
- ńt’éé’ pastfind in Navajo Conjunction Lexicon
- ńt’éé’ relates to past timesaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- t’áadoo notsaad ’át’éii zanoo’į́ bik’ídáahgi
- ’Áhoodzaii
- k’idishłé plant it
deiigish
pl-3DO-1dpl-make.one.cut.in.it.Ideiilyį́į́’
pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).PDibé tóógóó dínóshkaad.
sheep water-toward 3-1-start.herd.Odishhį́į́h
3DO-1-melt.it.IDíí jį́ ’áłchíní nááda’ołta’.
this day children again-pl-3-study.RDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo.
this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not LÁGODíí łééchąą’í dah doosłóós laanaa.
this dog 1-lead.O.ADV-laanaa optative particle for a positive wish, hope or desire.Doo nídahiyoołnaah da.
neg pl-3-2dpl-resuscitate.I negDoochǫǫł á’téego!
repulsive 3-be.NI-GOdííłhį́į́’
3DO-1-melt.it.Phadííníłbįįd
3DO-2-fill.something.up.with.it.PHáadi lá dibé nidahaniih?
where-at Q sheep pl-3-pass-sell.CIHádą́ą́’ ’áłtsé chidí naat’a’í nił nast’a’?
When past first airplane 2-with 3-fly.PHooghan ’adeeshłííł ndi tsineheeshjíí’ shee ’ádin.
hogan 1-build.F but lumber 1-with 3-none.NIjishbéézh
3DO-4-boil.it.PK’ad hooghangóó nááshdááł dooleeł.
now hogan-toward 1-go.Prog FUTNáńsdzáago t’áá ’íídą́ą́’ ’ííníyą́ą’ dooleeł.
back-1-go.sg.P-GO just already INDEF-2-eat.P FUTNibéézh bee hane’é doo ndi naalnish da.
2-cellphone NEG but 3-work.P NEGNizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ sxíiłgo da’ségis.
beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.PNił bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił with’akéé’ si’ání zanoo’į́ bik’ídáahgi
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want
- -ísh enclitic for yes/no questionsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- doodaii’ particle orNa’ídíkid bik’ídáahgi
- daats’í particle for perhapsNa’ídíkid bik’ídáahgi
- Continuative Imperfective (CI)
- nisin think, want




