Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

ʼAshiiké ’éí ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé chahashʼoh ʼádeidoolííł.

boy-pl TOP feather 3-means-of dance 3-reason shade-house 3-3-pl-build.F

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past NEG 1-eat.P-NEG.GO because soon hunger 1-3-kill.P

’At’ééd t’áá shǫǫ kinaasda’.

girl just good 3-puberty.P

’Atsiniltł’ish dóó tó dayókeedígíí baa ’áłah ’aleeh lá.

electricity and water pl-3-request.I-NOM 3-for meeting DISC

’Ałk’idą́ą́’ dahane’ yę́ę bíneeshdlį́įgo yíłta’.

long.ago pl-story past 3-1-admire.I-GO 3-1-read.P

Ashkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.

Boy flowing.water-ÍGÍÍ 3-in 3-3-fall.O

Ch’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.

watermelon again-1-eat.R

Chidí ’ániidígíí naháłnii’ nít’éé’ bee lą́ą́ shąąh háájil.

car new-ÍGÍÍ One 3-1-buy.P-GO 3-with many 1-on 3-charge.P

daohsą́

pl-3DO-2dpl-eat.it.I

dazhdíníłkaad

pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).I

Dibé bitsį’ doodago béégashii bitsį’ daats’í nínízin?

sheep 3-meat or cow 3-meat possibly 3-2-want.NI

didołjeeh

3DO-2dpl-start.fire.I

diilyį́į́h

3DO-1dpl-melt.it.I

Díí gohwééh doondó’ sido da!

this coffee not.even 3-hot.SPN NEG

Díí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed.

this night NEG bull into.field-3-run.O

Doo ’áłah deiidleeh da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.I NEG

Doo t'áá k'ad nimasii yiyą́ą́ da.

do.not.want.to potatoes 1-eat.P NEG

hadanołchaad

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).I

hadééłbįįd

3DO-1-fill.something.up.with.it.P

Hahgo hooghan ’ádíílííł?

when hogan 3-2-make.F

hanołchaad

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).I

hazhnííłchaad

3DO-4-card.it.(as.in.wool).P

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

jiłbéézh

3DO-4-boil.it.I

Mary ha’át’íí nayiisnii’?

Mary what 3-3-buy.P

Mósí ch’óółt’e’ lágo.

cat out-3-2-carry.O LÁGO

Naakiiskánídą́ą́’ dibé tó ła’ bá niníyį́.

two.days.ago sheep water INDEF 3-for 3-1-haul.P

Naʼahóóhai baa nídiikai ʼakó ʼakʼidahiʼniłí bee shí ʼadíílwoł.

rodeo 3-about 1pl-do.F so saddle.blanket 3-with 1-after 2-help.F

Nibéézh bee hane’é doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

nidoohłeeł

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Shilį́į́’ tł’aaká’ii dóó shilį́į́’ biyéél bił tsodizin ’íishłaa.

1-appaloosa and 1-horse 3-saddle 3-with prayer 3-1-make.P

Shoo, nahachagii t’óó ’ahayóí nihaanáá lá; ’áko shį́į́ baa ’ákodanosin dooleeł.

hey.look grasshopper merely many 1pl-to 3-migrate.P mirative then maybe 3-of 2pl-be.aware.NI FUT

T’áadoo hadahooł’áhí.

neg pl-3s-2dpl-make.noise.NP-Í

T’óó tá’ádeesgizii’ ’ííyą́ą́’.

just 3-reflex-wash.P-CONJ 3-eat.P

T’óó la’ sékwii.

contrary.to.appearances 1-naseous.SP

Tsinaabąąs bee nida’abąąsgo shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I-GO 1-pass-born.P

Tsxį́įłgo naalkidígíí neeznáá yidziihgo Jóhonaa’éí daolyéii ch’ééh ’iih da’ałne’ nít’éé’ ’áłt’ąą ’ałtso ’o’oolkidgo ’índa ’iih da’asne’.

fast-GO 3-tick-ÍGÍÍ ten 3-remain.I-GO Suns pl-3-call.NI-NMLZ in.vain 3-into pl-3-3-throw.I past until.after all clock-go finally 3-into pl-3-3.throw.P

Tł’éédą́ą́, yá’át’ééhgo iiłhaaz. Night.last good.GO 1-sleep.P

Night.last good.GO 1-sleep.P

Tʼáadoo tʼóó yílnishí.

NEG just 2-work.Prog-í

woo’aal

3DO-2dpl-chew.it.P

woshóóh

3DO-2dpl-brush/comb.it.I

wołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.(snow).I

yideeshjį́į́ł

Future Mode: 1-become.black.F

yidííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.P

yiit’aal

3DO-1dpl-chew.it.P

yishbéézh

3DO-1-boil.it.I

Yiską́ągo łį́į́’ ’ahaniniilkaad dooleeł.

tomorrow-GO horse 1dpl-round.up.P FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

yitł’ó

3DO-3-weave.it.I

Ła’ nááhai yę́ędą́ą́’ Tóta’di daashin niiłtsą́ą ni’.

one year prior Farmington-at wasn’t.it 2-1-see.P remember

Łáháda ’ach’íí’ náshdį́į́h.

now.and.then rolled.intestine 1-eat.R