Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Abínídą́ą́’ kintahgóó dah didoohkah.

morning-past town-GÓÓ up start-3pl.go.F

’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nishínílnish?

yesterday-Q outside-at 2-work.P

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin diniih.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.CI

’Ajóółháásh laanaa.

4-sleep.O wish

’Anishkeed, t’áá ká nóólk’oł.

2-3-photograph.I neg 2-blink.O

’Ałk’idą́ą́’ ’éiyá naadą́ą́’ ’ayóo k’éédadiilyééh nít’éé’.

long.ago TOP corn very pl-3-1dpl-plant.R past

bik’ízhdeezdiz

3DO-4-wrap.it.around.it.P

Ch’ééh la’ baa ntséskees.

in.vain puzzlement 3-about 1-think.I

Ch'iyáán ííł'í doo ndi yééhósin da.

food 3-3-make.CI NEG but 3-3-know.NI NEG

Da’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

Da’ dichinísh nínízin?

Q hunger-Q 2-feel.NI

dadidoołhįh

pl-3DO-2dpl-melt.it.F

Dibé bits’į́’ daodą́ą́laanaa.

sheep 3-meat pl-3-1dpl-eat.O LAANAA

didadoołjéé’

pl-3DO-2dpl-start.fire.P

didiilyįh

3DO-1dpl-melt.it.F

didínéeshkał

3DO-1-start.to.herd.them.(animals).F

Dii éé’ shił nizhónígo nahideeshniih nisin nt’éé’ ’áko ndi ayóo ilį́į́ lá.

this clothing 1-with 3-like-GO 3-1-buy.F 1-think.Cl Past even then very 3-expensive Disc

Díí yihahígíí biyi’, háísh tówónaanígóó ch’aa deeyá?

this year.IGII within who overseas.GOO travel 3-going.F-Q

Díkwíí jį́ shą’ nanilnish?

how.many Q days 2-work.I

doohsį́į́ł

3DO-2dpl-eat.it.F

doołhį́į́’

3DO-2dpl-melt.it.P

Haa'íyee' shinááł Diné bizaad bíhwiidííł'aał.

lets.see 2-1-watch.Prog Navajo language 3-2-learn.F

hadadoołbįįd

pl-3DO-2dpl-fill.something.up.with.it.P

hadasiigeed

pl-3DO-1dpl-dig.it.out.P

hadeishgizh

pl-3DO-3dpl-cut.it.out.P

hadeneeshchaad

pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadéélbįįd

3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.P

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’ę́ę́’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft inside 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

haniłgéésh

3DO-2-cut.it.out.I

Hádą́ą́’ Jáan bighan ’áyiilaa?

When-past John 3-hogan 3-3-make.P

jidíníłkaad

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).I

Kóhoot’éédą́ą́’ dibé yázhí t’óó ’ahayóí hazlį́į́’. K’ad ’éí doo t'óó ’ahayói da.

last.year sheep baby a.lot 3-Pas-it.occured.P now this NEG a.lot NEG

Naa’ółí hanii náneeskaadí bił yíyą́ą́’. ’Alóós ga’ (yíyą́ą́’).

bean NEG.FOC tortilla 3-with 3-1-eat.P | rice FOC (3-1-eat.P)

nidaohłé

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

nijiskáá’

3DO-4-investigate.it.P

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’ááaad késhdę́ę́’į́">jí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT

nisiilkáá’

3DO-1dpl-investigate.it.P

Nisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.

1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NI

NTUdi yee’ da’íídóółtah yéeni’ háajį́’goshį́į́ da daįįnóołta’.

NTU-at really pl-2dpl-attend.school.R contrary.to.assumption somewhere such.as pl-2dpl-study.P

Shí shik’ehgo hoogáał ni.

I FOC 1-follow-GO ho-move.Prog EMPH

T’áadoo hadahooł’áhí.

neg pl-3s-2dpl-make.noise.NP-Í

T’áá gohwééh baa wóókááh

see.to.it coffee 3-for 2-pour.OC.O

Ts’ídá ’iishxáashgo shiyáázh bił ná’ílwod.

about 1-to.sleep 1-son with 3-drove.in.again.R

Tł’éédą́ą́’ ’iiłhaazh.

night-past 1-sleep.P

woohdlą́ą́’

3DO-2dpl-drink.it.P

yiilyį́į́h

3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

yiłhį́į́h

3DO-3-melt.it.(snow).I

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P

Łeechąą’í gah ’a’áán góne' ’iinííłcháá’á.

dog rabbit hole-ground inside 3-2-chase.P

Łį́į́’ bik’i dah ’ashishnííł.

horse 3-on up 3-1-saddle.I