Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Shichʼéʼé kinaasdaʼgo bitsiiʼ shá beʼdíítłʼóół. Tʼáásh ʼáko?

1-daughter 3-reach.puberty.P-GO 3-hair 1-for 3-2-tie.F just-Q okay

’Ałk’idą́ą́’ tóniteel bąąhgóó tádííyáhę́ę bénááshnii’.

long.ago ocean 3-beside-along around-1-past 3-1-remember.P

’Áłchíní bi’éé’ náádaségis.

children 3-clothes 3-1-wash.R

’Ákót’éego ’i’íímas ’ájiił’įįh ni.

like.this-GO FOC twill 3-4-make.U EMPH

Bįįh b da’doołdǫǫh.

deer 3-with pl-2dpl-shoot.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Chahash’ohjí ch’ínááhoníshóó’.

brush arbor-JÍ out-again-area-sweep.R

Chidí na’na’í łęęzh yíyooyił.

tractor dirt 3-3-push.Prog

Chidí ’ániidígíí beít’ą́ą́ léi’ ’áyąąńda bił dahózhǫ́.

car new-ÍGÍÍ 3-to-3-pass-bring.SRO.P since no.wonder 3-with pl-3-good.NI

Da’ dichinísh nínízin?

Q hunger-Q 2-feel.NI

Daané’é baa na’aldeehdi ’at’ééd jooł yídzoołtał.

game 3-to 3-happen.CI-at girl ball 3-3-kick.Prog

Daango k’ééda’dilyééh nt’éé’ t’áádoo k’ééda’diilyáa da.

spring-GO 3-plant.R past NEG 3-3-plant.P NEG

Damóogo nihaa náájídááh.

Sunday.GO us.return 4-again.visit.F

dazhdooyį́į́ł

pl-3DO-4dpl-eat.it.F

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh dzinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

didadoołjéé’

pl-3DO-2dpl-start.fire.P

dideidiłjeeh

pl-3DO-3dpl-start.fire.I

Diné bikéyah bikáa’gi ndahonidzood yę́ędą́ą́’ Naatsis’áán hoolyégóó niha’áłchíní bił ’adahineet’į́į́’.

Navajo 3-land 3-on-at pl-areal-3-flee.pl.P past Navajo.Mountain areal-be.called.NI-to 1pl-children 3-with pl-1dpl-sneak.off.P

Díí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.

this morning sheep water-to 3-1-herd.Prog

Díí mósí yázhí hooghangóó nááshtééł.

this cat little home-towards 3-1-carry.Prog

doołhį́į́’

3DO-2dpl-melt.it.P

Dziłghą́ą́’í ’alóós dóó nááneeskadí ńdeidį́į́h.

Wht.Mtn.Apache rice and tortilla pl-3-3-eat.R

Ha’át’íí baa ’áłah ’aleeh jiní?

what 3-for meeting 4-say.NI

hadoołtééł

3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadééłbįįd

3DO-1-fill.something.up.with.it.P

Hahgo hooghan ’ájílééh?

When hogan 4-make.I

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past NEG 1-with 3-good.N NEG

haidoołtééł

3DO-3-carry.him/her.up.out.of.something.F

hajíígeed

3DO-4-dig.it.out.P

Háí lá ’ałhosh?

who Q 3-sleep.I

K’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?

arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P

Kwii sínídáa dooleeł.

here 2-sit.SPN will.be.F

Na’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.

Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GO

Naʼahóóhai nitsaa b hoo’aahgóó dóola dííyééł.

rodeo 3-big.NI 3-with areal-space.I-to bull 2-haul.F

nishóóh

3DO-2-brush/comb.it.I

nisíníłkáá’

3DO-2-investigate.it.P

Níwe, bíni’dii ’ałwosh!

stop 3-let 3-sleep.I

Shimá bighangóó náshdáahgo łééchąą’í baná’ástso’.

1-mother 3-house-toward again-1-go-GO dog 3-again-1-feed.R

T’áá shǫǫ da la’ da’adą́ądi diné bich’iiyą’ hólǫ́ǫ́ .

at.least such.as some restaurant-at Navajo 3-food 3-exist.NI DISC

Tówónaanígóó ch’aazhdóya’ laanaa.

overseas-to 3-1-travel.O hope

Yá’át’éehgo yínááł.

be.good.I-GO 2-go.sg.Prog

yidíníłkaad

3DO-3-start.to.herd.them.(animals).I

yiidą́ą́’

3DO-1dpl-eat.it.P

yiishgish

3DO-1-make.one.cut.in.it.I

yiishjį́į́’

Perfective Mode: 1-become.black.P

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Yiską́ągo Na’nízhoozhígóó deet’áazhgo haa’í lá ’adiidį́į́ł?

tomorrow Gallup-to 1dpl-go.du.F-GO where Q 1pdl-eat.F

yiyiigish

3DO-3-make.one.cut.in.it.I

yí’aal

3DO-1-chew.it.P

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P