Your search for * has returned 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Adeesdíilgo dibé sits’ą́ą́’ dah diijéé’.

3-thunder.P-GO sheep 1-away.from start-3-run.Pl.P
listenloadingplaying

When thunder rumbled the sheep stampeded on me, ran away from me.

’Ahwééh yishdlį́į́h ’áádóó naanishgóó yishááh.

coffee 3-1-drink.U and.then work-toward 3-1-go.U

’Atsą́ą́’ ła’ jóyą́ą’ le’.

ribs some 4-eat.O desire
listenloadingplaying

I wish to have some ribs.

’Ałk’idą́ą́’ ch’iyáán ’ ádayiilaa léi’ ła’ ’ánáádeiilyaa.

long.ago food pl-3-3-make.P Indef. some again-pl-3-1dpl-make.P

-t’ááh

-tsąąh

Béeso bá hooghan góne’ saad hazlį́į́’.

bank inside words 3-pas-it.occured.P
listenloadingplaying

There was an arugment inside the bank.

Chidí daats’í bee hólǫ́ ’éí doodaii’ niísh chidí nee hólǫ́?

car maybe 3-with 4-exist.N TOP or 2-Q car 2-with 4-exist.NI

Chidí kǫ́ǫ́ ndaajeehígíí t’áá ’ániidígo dahodeezlįįd.

car here 3-run.pl.I-COMP just recently pl-3-become.P
listenloadingplaying

These cars that run around here just recently came into existence, cars are a recent invention.

Chidí naat’a’í yá góde nínádadiit’ah.

car fly-NOM sky areal.up 3-fly.R
listenloadingplaying

Airplanes fly up into the sky.

dajííyą́ą́’

pl-3DO-4dpl-eat.it.P

deiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh jinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

dididiiljah

3DO-1dpl-start.fire.F
listenloadingplaying

start fire, 1st person dual

Díí jį́ ’áłchíní nááda’ołta’.

this day children again-pl-3-study.R
listenloadingplaying

Today, the children are in school again.

Díí mósí yázhí hooghangóó nááshtééł.

this cat little home-towards 3-1-carry.Prog

Dziłghą́’ą́ bizaad diists’a’ laanaa.

White.Mountain.Apache 3-language 1-understand.NI wish

ha’át’ééjí

listenloadingplaying

which way

Ha’át’íí biniinaa náníldzid?

what 3-cause 2-fear.I

Haa néelą́ą́’ nidá’ák’eh?

how 3-much.N 2-cornfield

K’ad hooghangóó nááshdááł dooleeł.

now hogan-toward 1-go.Prog FUT

Kingóó ’anááda’iisdee’.

town-to again-pl-3-go.R
listenloadingplaying

Everyone went to town again.

Naaltsoos bikáá’ na’aníshí bikáa’gi si’ą́.

book desk 3-on-at up 3-lie.SRO.SPN

Nanise’ígíí ch’iyáán daohsą́ ’áko bee nihits’íís bitah yá’ádahoot’ééh dooleeł.

plant-ÍGÍÍ food pl-2-eat.I so 3-with 2pl-body 3-among pl-3-good.NI future

Náneeskaadi t’áádoo naa’ółí bił yíyą́ą’da. ’Alóós t’éiyá yíyą́ą́’.

Tortilla-N (t’áá)doo-NEG Bean-N bił-3-with yíyą́ą’da-3o-1s-eat.P NEG Rice-N t’éiyá-only yíyą́ą’-3o-1s-eat.P.

Nichidí lá háadi nííníłbą́ą́z?

2-car where-at-Q 3-2-park.P

Nidlóóhísh ’éí doodago doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.X-Q TOP or NEG perhaps 2-cold.X-Q NEG

Nidlóóhísh doodaii’ doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.I-Q or neg perhaps 2-cold.I neg

Nił hǫ́zhǫ́ǫ́sh doodaii’ doósh nił hózhǫ́ǫ da?

2-with-happy.NI-Q or neg-Q 2-with happy.NI neg

Níghéí na’ashch’ąą’ígíí doo níil’į́ da.

Over.there painting-ÍGÍÍ NEG 3-2-du.look.I NEG
listenloadingplaying

We (us two) are not looking at that painting.

Níwe, doo ch’il bikáá’ nijigháa da!

stop NEG plant 3-on 3-4-walk.I NEG

Níyolgo t’áá ’áko niishch’ił.

wind-GO immediately 3-blink.U
listenloadingplaying

When it’s windy, I usually blink.

Shimá bílájish chiideesh’įįł, hááláayóo deesk’aaz.

1-mother 3-gloves 3-1-use.F because very 3-be.cold.P

Shimá sání t’áá shídin ’ííyá.

listenloadingplaying

My grandmother went away without me.

Shį́įhgo, doo haigo sin hadidii’áał da.

summer-GO, NEG winter-GO song start-2.sing.F NEG

Shį́į́dą́ą́ʼ naʼnishkaadgo shee náhóółą́

Last summer, 1-herding I, 1.about rain P.
listenloadingplaying

Last summer it rained on me while herding sheep.

T’áadoo nééł’į́į́góógo biniinaa t’óó baa ’ałtah nishlį́.

NEG 1-look.P-NEG-GO 3-cause just 3-for around mix 1-BE.NI.
listenloadingplaying

I did not see it, I’m just undecided.

T’áá ch’ééh ’ásht’į́įgo bįįh biyaaghah ’eelwod.

just in.vain 1-act.NI-GO deer 3-around.corner 3- run.away.P
listenloadingplaying

I was still trying (to get a bead) when the deer went around a corner and disappeared.

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

T’áádoo shich’į’ béésh nídiiłts’į́hí

NEG 1-to phone 2-call.R-Í

T’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.

once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.P

T’áh shǫǫ shibéeso bizis t’áá chidí bii’ si’ą́ą́ lá.

just good 1-money 3-wallet just car 3-inside 3-sit.SRO emph.
listenloadingplaying

Whew! it’s a good thing my purse is still ijn the car.

Tóbąąhgóó yishtł’ééł.

river-toward 1-run.Prog

Tł’óo’di kǫ’ diltłi’ bikáa’gi chéch’il ła’ dináádísh’nííł.

outside-at fire 3-burn.NI 3-on-at oak some fire-again-3-1-move.PlO.I

wołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.(snow).I

yiilyį́į́h

3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

Ła’ nááhai yę́ędą́ą́’ Tóta’di daashin niiłtsą́ą ni’.

one year prior Farmington-at wasn’t.it 2-1-see.P remember

Łeechaʼí ʼóyą́ą́, éí nabídishgizh.

Dog 3-eat.O TOPIC 3-surgery.P
listenloadingplaying

Don´t let the dog eat, it had surgery.

“Shich’é’é baa shíni’" diníine’. T’ahdiísh t’áá ’ákónít’é?

1-daughter 3-about 1-mind 2-say.P still-Q just 2-well.NI