Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ísh tł’óo’di nishínílnish?

yesterday-Q outside-at 2-work.P

’Atiin bąąhgóó béésh halne’é tsin bá ’adaaz’á.

road 3-along.side telephone pole 3-for 3Pl-stand.upright.SPN

’Atsą́ą́’ ła’ jóyą́ą’ le’.

ribs some 4-eat.O desire

’Atsį’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?

meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI

’Awéé’ dah sidá.

baby up 3-sit.SPN

’Ałk’idą́ą́’ Naayéé’ Neizghání ha’a’aahjigo ’atsiniltł’ish bił dah yizdéél jiní.

long.ago Monster Slayer east-to lightning 3-with up 3-move.SFO.P 4-say

’Áádóó haa hóót’įįd?

and.then how ho-happened.P

’Áłchíní hastą́ą́ binidááhaidóó deigo hodees’áago t’áá ’ałtso da’ółta’go yá’át’ééh.

children six 3-year.P-from up areal-extend.NP all pl-3-study.NI-GO 3-good.N

’Ólta’di ’áłchíní binaashii sédáago ’ííníshta’.

school-at children 3-across.from 1-sit.SNP 3-read.NI

-dę́ę́’

-ghá

-níká

Ashkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.

Boy flowing.water-ÍGÍÍ 3-in 3-3-fall.O

Ch’ah ’éí doodaii’ nák’ee sinilí łizhinígíí daats’í nee hólǫ́’?

hat or sunglasses perhaps 2-with 4-exist.NI

Chidí kǫ́ǫ́ ndaajeehígíí t’áá ’ániidígo dahodeezlįįd.

car here 3-run.pl.I-COMP just recently pl-3-become.P

Dá’ák’ehdi nídahodoohgoł.

cornfield-at pl-3-2-hoe.F

deiidlą́ą́’

pl-3DO-1dpl-drink.it.P

Diné nihaikaíígíí nihizaad nideilkaahgo ayóó bił danilį́ ’áko ndi doo ’akót’ée da.

people 1dpl-3-come.pl.P-COMP 1dpl-language pl-3-1-investigate.I-GO very 3-with pl-3-be.NI even so NEG thus-3-be.NI NEG

dizhdííłjéé’

3DO-4-start.fire.P

Díí chąą’ shą’ háádę́ę́’ niníyęęzh?

this manure-Q where-from 3-ooze.P

díłhį́į́h

3DO-2-melt.it.I

haa nóolin

hadeiłgéésh

pl-3DO-3dpl-cut.it.out.I

Hatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.

ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-P

Háágóó lá díníyá?

where-to.Q 2-go.F

Hágo daaníigo ’áko ’índa ’ákǫ́ǫ́ níyá.

come.here 3.say.P-GO after.that towards 1.arrive.P

Háidíígíí lá neidiyoołnih?

which.one-ÍGÍÍ Q 3-3-buy.F

Hosh doo jiyą́ą da.

cactus NEG 3-4-eat.DI NEG

Jáanísh naalnish?

John-Q 3-work.I

K’ad cháshk’eh góyaa tó deg ’anool’ąął.

now wash area-down water up 3-move.Prog

Mary ha’át’íí yinízin?

Mary what 3-3-want.NI

Naashnéego jooł báátis yímááz.

1-play-go.CI ball over 3-roll.P

Naʼahóóhai nitsaa b hoo’aahgóó dóola dííyééł.

rodeo 3-big.NI 3-with areal-space.I-to bull 2-haul.F

Níwe, bíni'dii ’ałwosh!

stop 3-let 3-sleep.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shicheii bighangóó yishááł.

1-grandfather house-toward 1-go.Prog

Shimá nitsii’ yiilch’ííł áádóó bíni’ t’áá ’ákót’ée dooleeł.

1-mom 2-hair 3-2-curl.I and.then let.be just it.is will.be.F

Shí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.

I TOP just work-from town-to 1-go.I

Shínaaí łahda b náhoniidoh.

1-older.brother sometime 3-with 3-become.warm.R

T’áá ká k’éé’jółchxǫǫh

Neg 4-erase.O

Ts’aa’ wolyéhę́ę k’ad t’áá ’íiyisíí bídin hóyéé’.

basket 3-call.NI-past now really 3-without HO-lack.NI

Tsiiyi’di náá’dzítseeł yiits’a’.

forest.up.to 4-again.chop in.sound.R

Tł’éédą́ą́’ ńléí dził bine’jí ’adildííl yiits’a’ ni’.

night-past there mountain 3-behind-way thunder 3-sound.P recall

wónáásdóó

yididínóołkał

3DO-3-start.to.herd.them.(animals).F

yiigish

3DO-2-make.one.cut.in.it.I

yiilyį́į́’

3DO-1dpl-melt.it.(snow).P

yiilyį́į́h

3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

yiishjį́į́’

Perfective Mode: 1-become.black.P

Yiską́ągo níléí Tóhajiileehgóó shigáál deizt’i’.

tomorrow.GO over.there Tóhajiileeh-toward 1-physical.being pl-3-path.extend.P