Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Asdzą́ą́ Báhóózhóní yinishyée dooleeł.

woman happy 1-called.NI FUT

’Azhą́ nízaadi naagháa ndi bídin nishłį́.

even.though 3-be.far.away.NI-at 3-walks even.though 3-in.need.of 1-be.NI

’Áádóó ch’íníyá nít’ę́ę́’ shik’ijiijéé’.

and.then out-1-go.P past 1-on-4-attack.pl.P

’índa

*Nidlóóhísh doodaii’ doo sha’shin nidlóoh da?

2-cold.X-Q or NEG perhaps 2-cold.X-Q NEG

-áátis

-iih

Asdzą́ą́ yázhí bichidí doondó’ naalnish da.

woman little 3-car not.even but 3-work.P NEG

Ch’ah ’éí doodaii’ nák’ee sinilí łizhinígíí daats’í nee hólǫ́’?

hat or sunglasses perhaps 2-with 4-exist.NI

Ch’iyáán nináhíłnihgo haa nízahjį’ ’ánádįįh?

food 3-2-buy.R how 3-long.N-up.to 3-become.none.R

Chidí daats’í bee hólǫ́ ’éí doodaii’ niísh chidí nee hólǫ́?

car maybe 3-with 4-exist.N TOP or 2-Q car 2-with 4-exist.NI

Chidí naat’a’íísh hooghankáá’góó ch’ínísaal ’éí doodaii’ dziłghą́ą́’góó daats’í?

airplane house-over-along over-3-fly.P TOP or mountain-attached-along perhaps

Chidíísh bee hólǫ́ ’éí doodago ni daats’í ła’ nee hólǫ́?

car-Q 3-with 4-exist.N TOP or 2 maybe one 2-with 4-exist.NI

daats’í

Damóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.

Sunday past Santa.Fe-to 1-go.P

dayiigish

pl-3DO-3dpl-make.one.cut.in.it.I

deiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

Diné ła’ nizhónígo kéédahojit’į́ danihó’ní, ’áko ndi doo ’ákót’ée da

People some 1-nice-GO 4-3-reside.NI 3-Pl. 4-think.CI

Díidí háísh bichidí?

this who-Q 3-car

Díí nanise’ hiná.

this plant 3-alive.NI

Doo hanii ni ’ałdó’ nilį́į́’ bik’i dah ’íníił da.

NEG contrary 2 also 2-horse 3-on up saddle 3-2-put.PlO.I NEG

Doo yéé niiłtsán.

NEG fear .P. 2-1-see-NOM

Doo yéé shaa yánłti’go ndiséts’ą́’į́.

NEG fear 1-to 2-talk.DI-GO 2-1-hear.P

Dził bíchį́į́shk’ą́ą́h gódeg hoołtį́į́ł.

mountain 3-nose-against areal-up areal-rain.Prog

Ha’át’éego lá ’íiyisíí ’atiinjį’ ’ańdeeshdááł lá?

how Q main road-up.to 1-back-on-go.F DISC

haa níłtsááz

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Haahláyéé ’ajiiłhosh.

don’t.dare 4-sleep.I

hajiłgéésh

3DO-4-cut.it.out.I

Hastóíí dóó sáanii k’inááda’didlé.

3-men and 3-women planting.again.PL.R

Háágóó lá Bíl doogááł nízin Jáan?

where-toward Q Bill 3-go.sg.F 3-want.CI John

Háágóó shą’ díníyá?

where-to.Q 2-go.F

Hádą́ą́’sh Dibé Nitsaadę́ę́’ néínídzá?

when-past-Q Colorado 3-return.P

Mary ha’át’íí nayiisnii’?

Mary what 3-3-buy.P

Na’ahóóhaii Ya’iishjááshtsoh bini góne’ nída’adleeh.

July 3-in 3-into rodeo 3-Pl-SUP-be.R

Na’nízhoozhídę́ę́’ shíká bił ’oolwoł.

Gallup 1-for 3-with 3-drive.I

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nichidí lá háadi nííníłbą́ą́z?

2-car-Q where-at 3-2-park.P

nidazhdooleeł

pl-3DO-4dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nimá yázhí bighanaad késhdę́ę́’į́">góó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT

Sha’áłchíní béeso ’ashladiin baa nínil ńt’éé’ t’ááła’ajį́ ’ałtso yibadooskai.

1-children money 50 3-for 2-put.PlO.P past at-once all 3-3-exhaust.P

Shilééch’ąą’í bits’ąą ńdínésht’į́į́’.

1-dog 3-away.from 1-hide.P

Shizhé’é bichíditsoh yaa naashnish

1-father 3-truck-large on.it 3-3-worked.P 1-father 3-truck-large on.it 3-3-worked

Shį́į́dą́ą́’ na’niiłkaadgo t’áá ’áháníjį’ ’adeeshch’iłgo bik’ee deelyiz.

T’áá ní’áłtsé hooghandi nánísdzá.

thus you first home-at 1-arrived.Rev. P

Tó Haach’i’dę́ę́’ ’ííyisíí naashá.

Tohatchi-from truly 1-go.CI

yah

yidoołbish

3DO-3-boil.it.F

yiit’aal

3DO-1dpl-chew.it.P

Łį́į́’ hooghangóó nooshkaałgo táá’ shits’ą́ą́ bizánághah góne’ ’ałhaa’eekai.

horse hogan-GO 3-1-herd-Prog-GO 3-1-away-from around areal-in-3 3-run.P.Pl

–gi ’át’éego