Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Ałk’idą́ą́’ Naayéé’ Neizghání ha’a’aahjigo ’atsiniltł’ish bił dah yizdéél jiní.

long.ago Monster Slayer east-to lightning 3-with up 3-move.SFO.P 4-say

’Átséétł’éédą́ą́’ lą’í nahoołtą́.

before-last.night many around-3-rain.P

-yaa

Bááh łikanígíí ła’ nisin háálá ayóo łikan.

bread 3-be.sweet.NI.NOM some 3-1-want.NI because very 3-be.sweet.NI

bik’ídazhdidis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.I

ch’óóshdą́ą́dą́ą́’

Ch’ééh jiyáán hooghangóó dah dii’ągo shee nikihoníłt.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-start-rain.P

Chidí t’ą́ą́’ nináníłbą́ą́z.

car just 3-1-reparked.R

daołbéézh

pl-3DO-2dpl-boil.it.I

deidiłhį́į́h

pl-3DO-3dpl-melt.it.I

Dibé bighan báátis dah yiishte’.

sheep corral 3-over up 1-climb.P

didadiiljeeh

pl-3DO-1dpl-start.fire.I

didííłhįh

3DO-2-melt.it.F

Díigi ’át’éego yigááł.

this-similar.to 3-walk.Prog

Díí chąą’ shą’ háádę́ę́’ niníyęęzh?

this manure-Q where-from 3-ooze.P

Doo ’ííłta’go biniinaa t’áá ’ałtsojį’ t’áá shídin hazlį́į́’.

neg 1-go.to.school.P-GO 3-because every-up.to just 1-without 1-become.P

doo --- le’ ’át’éégóó

doochǫǫł --- dooleeł

Dziłghą́’ą́ bizaad diists’a’ laanaa.

White.Mountain.Apache 3-language 1-understand.NI wish

díłhį́į́h

3DO-2-melt.it.I

Ha’a’aahjíísh ’éí doodago ’e’e’aahjíísh nighan?

east-from-Q 2-home TOP or west-from-Q 2-home

Ha’át’éego lá ’íiyisíí ’atiinjį’ ’ańdeeshdááł lá?

how Q main road-up.to 1-back-on-go.F DISC

Ha’át’éegoshą’ t’áadoo díníyáa da?

why-Q neg 2-go.sg.P NEG

haa nízah nináhálzhishgo shą’

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Haa’í shą’ neezgai?

where Q 3-hurt.N

Haa’ísh neezgai?

where-Q 3-hurt.N

hadanołchaad

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).I

hadeiilgéésh

pl-3DO-1dpl-cut.it.out.I

hanishchaad

3DO-1-card.it.(as.in.wool).I

Hastiin dóó ’at’ééd ha’át’íí lá ’áyiilaa?

man and girl what Q 3-3-make.P

Hastóíí dóó sáanii k’inááda’didlé.

3-men and 3-women planting.again.PL.R

Há’át’íísh hastiin dóó ’at’ééd ’áyiilaa?

what-Q man and girl 3-3-make.P

Háadi niyaa hazlį́į́’?

where-at 2-under area-grow.P

Hooghangóó nikéédeeshdááł nisin ndi ółta’di ’éí náshiilkááh.

home-toward 1-go.F 1-want.NI but school-at there 1-spend.night.N CHECK VERB GLOSSES

jiigish

3DO-4-make.one.cut.in.it.I

jííłhį́į́’

3DO-4-melt.it.(snow).P

Kin bighą́ą́’dę́ę́’ hadah ’adzííłhaal ndi t’áadoo ’ádadénih da.

house 3-to-from down 1-tumble.P but NEG RFLX-1-hurt.P NEG

nijizlá

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.P

nisiilyá

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Ńléí dził bighą́ą́’dóó łid yót’ááh yít’i’.

over.there mountain 3-over there smoke to.rise.up into-I.

Shą́ą́’ ’ałk’idą́ą́’ baa hwiinít’į́į ni’.

remember long.ago 3-for 3-discuss.I recall

Shiye’ bicheii yi’ká ’análwo’dooleeł biniiyé ba’niłtį́į́́ nt’éé’ sits’ą́ą́’ yił nikidíńiit’ą́ą́zh. (YM 1987:632)

1-son 3-grand.father for 3-1-help.F for 3-loan for 1-away with 2-dpl.walk.P

Shí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.

I TOP just work-from town-to 1-go.I

Shínaaí tł’éédą́ą́’ hááhgóóshį́į́ Bilagáanak’ehjí bitsąąh yáłti’.

1-brother night-last somehow English 3-sleep 3-talk.P

Tsé nitsaa ’áko nidaaz.

stone 3-big CONJ 3-heavy

Tsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P

Yadiizíní bigháníshgéésh.

can 3-through-1-cut.open.I

yidooyį́į́ł

3DO-3-eat.it.F

yiidą́

3DO-1dpl-eat.it.I