Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ ’íítseedgo bee na’anishí hasht’enáshdlééh.

yesterday 1-pound.P-GO tool 3-1-put.back.I

’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah ’atah ’adishdiłgo ’i’íí’ą́.

yesterday 1-for 3-passing down 1-play.stick.dice.RI evening

’Ahbínígo ch’éshááh ’áádóó sodiszįįh.

morning-GO 1-go.out.U and.then 1-pray.U

’Atsį’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?

meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI

’Ałk’idą́ą́’ tł’oh naadą́ą́’ dant’į́įhgo łį́į́’ doodaii’ béégashii da há hada’ał’éés ńt’éé’.

long.ago grass corn 3-ripen.I-GO horse or cow etc. 4-for 3-stomp.I past

’áko shį́į́ ’índa

CONJ

-gi

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

Béésh ’áłts’ózí bee ’atsidí bee ’aháníłne’.

wire hammer 3-with 3-1-beat.P

Bich’ijí nishłį́.

3-toward-side 1-be.NI

bik’ídeediz

3DO-1dpl-wrap.it.around.it.P

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo shił bééhózin da. K’ad éí t’áá shxǫǫd shił báá hózin.

formerly Navajo language research NEG 1-with 3-of ho-know.CI NEG | now TOP luckily 1-with 3-about-ho-know.CI

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’éta’ ’éí doodago daats’í dził yąąhgóó ch’ét’a’?

airplane-Q house 3-over-along 3-fly.P TOP or perhaps mountain 3-over-along 3-fly.P

Chidí t’ą́ą́’ nináníłbą́ą́z.

car just 3-1-reparked.R

Da’ dichin nínízin?

Q hungry 2-want.NI

dazhdidoołhįh

pl-3DO-4dpl-melt.it.F

deiilzhóóh

pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.I

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

didííłhįh

3DO-2-melt.it.F

Dlǫ́ǫ́’ ba’áán góne’ yahadeeshnii’go dlǫ́’áyázhí shishhash.

prairie.dog 3-hole into down1-3.to.reach.out.hand prairie.dog-little 1-bite.P

Doo ńdeeshdááł da, háálá kwii doo shił yá’áhoot’éeh da.

NEG 1-return.F NEG because here NEG 1-with 3-good.NI NEG

díníshkaad

3DO-1-start.to.herd.them.(animals).I

dííłhį́į́’

3DO-1-melt.it.P

Ha’át’íí biniiyé ’ákǫ́ǫ́ díníyá?

what 3-for.purpose there 2-start.go.P

hadazhdééłbįįd

pl-3DO-4dpl-fill.something.up.with.it.P

háálá

because

Háí lá tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who Q boat 3-3-make.P

jishbéézh

3DO-4-boil.it.P

K’ad shicheii bíká ’iishyeed.

now 1-grandfather 3-for 1-run.I

Na’nízhoozhígóó deeyá, ya’?

Gallup-toward 2-go.sg.F Q

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nádí daats’í ’éí doodaii’ nideezhí daats’í bááh ’íidoolííł?

older.sister perhaps or younger.sister perhaps bread 3-make.F

neiskáá’

3DO-3-investigate.it.P

Nédáá dóó bikáá’adání bik’i ndinís’eez.

1-sit and table 3-on 1-place-1-foot.P

Nibéézh bee hane’é doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

Nichidí háadi-sh nííníłbą́ą́z?

2-car where-at-Q 3-2-park.P

Ńléí ’asdzą́ą́ sáníshą’ háí ’át’į́?

there woman old-Q what 3-be.N

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.NI later one again-3-1-buy.F

Shí shidá’ák’eh níhígíí bilááh ’áhoníłtéél.

1 1-cornfield 2-COMP 3-beyond areal-wide.NI

T’áá ch’ééh ’ásht’į́įgo bįįh biyaaghah ’eelwod.

just in.vain 1-act.NI-GO deer 3-around.corner 3- run.away.P

T’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.

once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.P

Ts’aa’ t’áá nitsaaígíí bídin nishłį́.

basket just 3-large.NI-nom 3-lack 1-be.NI

Tsé nitsaa ’áko nidaaz.

stone 3-big CONJ 3-heavy

Tsxį́įłgo łees’áán ’ánílééh; nimásání nihaa níyá!

quickly tortilla 2-make.I 2-mat.grandma 1.pl-to 3-came.P

yididínóołkał

3DO-3-start.to.herd.them.(animals).F

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

yiyííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.(snow).P

yínídlą́ą́’

3DO-2-drink.it.P

Ąąh háá’á wolyéii k’ad doo ’asht’é’égóó bik’ee ntsinisdzá.

debt 3-extend.NP 3-be.called.NI now extremely 3-on.account.of 1-???? YÁ