Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.
morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI’Éí naanishígíí haa nízahdę́ę́’ binanilnishgo hoolzhiizh?
that work-ÍGÍÍ how 3-long.N-past 3-2-work-GO time.move.P’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.
1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I-ní
bik’ídazhdeezdiz
pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.PBíla’ashdla’ii nishlį́.
3-hand-five-NOM 1-be.NIChidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.
car 1-away mud 3-into 3-go.P-GO just fail in.vain 3-1-act.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ts’ą́ą́’ away from, separating from, derived fromfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -iih intofind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- ch’į́į́góó, ch’ínígóó everything possible without resultfind in Navajo Adverb Lexicon
- ch’ééh in vain, futilely, tryfind in Navajo Adverb Lexicon
Da’ ’áájí ’ałdó’ ’áłah ’azlį́į́’?
Q that-side also meeting 1-happen.Pdajíí’aal
pl-3DO-4dpl-chew.it.Pdayiigish
pl-3DO-3dpl-make.one.cut.in.it.Idazhdiłhį́į́h
pl-3DO-4dpl-melt.it.Ididadoołjéé’
pl-3DO-2dpl-start.fire.Pdiilyį́į́h
3DO-1dpl-melt.it.IDíí tsídii bit’oh yisdádeeshjoł, ’áko shį́į́ kónááhoot’éhé tsídii ła’ náábít’oh dooleeł.
this bird 3-nest 3-1-save.F-NCM then maybe next.year bird some again-3-nest futureDíí tł’éé’ ’índa hazhó’óó ’iideeshwosh.
this night only.then uninterrupted 1-sleep.FDoo hah shił ’ílwod da léi’ t’áá ’íídą́ą́’ da’oodą́ą́’ lá.
NEG quick me.with 3.drive.P NEG since already 3pl.eat.P discoverDooládó’ shį́į́ ’adą́ą́dą́ą́’ shich’ohoos’ni’ da kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso naadiinígíí ńdiiłtsooz.
wow probably yesterday 1-lucky.P town areal down 1-go.I Past money twenty-NOM 3-sit.FFO.PDoondó’ ’ółta’ da.
NEG 3-go.school.NI NEGdołhį́į́h
3DO-2dpl-melt.it.Ihadasiigeed
pl-3DO-1dpl-dig.it.out.Phadazhniłchaad
pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).Ihadeiilgizh
pl-3DO-1dpl-cut.it.out.Phajiłgéésh
3DO-4-cut.it.out.Ihazhóó’ógo
Hágoónee’, t’áá ’ákódí shahane’.
well that’s.all 1-storyHáágóósh díníyá?
where-to-Q 2-go.IJáan, nanilnishísh?
John 2-work.I-Qjiyą́
3DO-4-eat.it.IK’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh ?
arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.PMary łį́į́’ bił yá’át’ééh.
Mary horse 3-with 3-good.NINaaki yiską́ągo Na’nízhoozhígóó shił ’adeeswod.
two yesterday Gallup-to 1-with 1-drive.FNaalyéhé bá hooghandi t’ah doo dá’deelkaałdą́ą́’ nisingo na’ńle’dii tsį́į́ł shiisxį́ (siisxį́).
trading.post-at just NEG 3-PASS-close.I-past 1-think.N-GO dismay speed 1-3-kill.Pndi --- doo
Ronshą’ saadísh neiiłkaah?
Ron-Q word-Q 3-3-investigate.IShá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.
sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Si-Perfective Neuter (SPN)find in Navajo Verb Modes
- sédá sitfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- na’ashkǫ́ǫ́’ swimfind in Navajo Verb Modes
- shá bíighah all day, foreverfind in Navajo Adverb Lexicon
- -yaa under, beneath, downfind in Navajo Postposition Lexicon
- location