Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahwééh náshdlį́į́h áádóó naanishgóó yishááh.

coffee again-1-drink.R then work-toward 1-go.I

’ayóí

’Ałk’idą́ą́’ Diné bikéyah bikáa’gi łį́į́’ bichąą bíighahgo tł’oh deíl’áá ńt’éé’ jiní.

long.ago Navajo.land 3-upon-at horse 3-belly sufficient-GO Pl-3-extend.out.of.sight.SNP hearsay

’Ałk’idą́ą́’ shimá b na’nishkaadgo ’aghaa’ yisdizígíí dibé yázhí yichíihgo yizénéíłt’ih.

long ago 1-mother 3-with SUP-1-herd.I-GO wool 3-spin.P-ígíí lamb 3-birth.P-GO 3-neck-around-3-tie.P

’Ałk’idą́ą́’ tł’oh naadą́ą́’ dant’į́įhgo łį́į́’ doodaii’ béégashii da há hadahwiił’éés ńt’éé’.

long.ago grass corn 3-ripen.I-GO horse or cow etc. 4-for 3-stomp.I past

’áko shį́į́

CONJ

Asdzą́ą́ yázhí bichidí doondó’ ndi naalnish da.

woman little 3-car not.even but 3-work.P NEG

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

daats’í

dadizhdínóołkał

pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).F

dadołhį́į́h

pl-3DO-2dpl-melt.it.I

dajitł’ó

pl-3DO-4dpl-weave.it.I

Damǫ́ǫgo tódilchxoshí yishdlį́į́h.

Sunday-GO soda 3-1-drink.U

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

Diné bikéyah bikáa’gi łáhágóó ninádahałtį́įh łeh.

Navajo 3-land 3-on-at a.few.places areal-rain.I usually

Diné nishłį́ndi Bilaagana bizaad t’éí bee yáshti’.

Navajo 1-be.NI but English language only 3-with 1-speak.I

Doo hah shił ’ílwod da léi’ t’áá ’íídą́ą́’ da’oodą́ą́’ lá.

NEG quick me.with 3.drive.P NEG since already 3pl.eat.P discover

Doo hanii kintahgóó díníyáa da nisin.

NEG contrary town-toward 2-start.go.P NEG 1-think.CI

Doo t’áá k’ad chidí na’ní’ą́ą da.

NEG just now vehicle 2-3-1-lend.P NEG

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

ha’naa (Ib. tsé’naa)

Ha’át’íí nizhé’é yaa naaghá?

what Q 2-father 3-about 3-do.CI

hadadoołbįįd

pl-3DO-2dpl-fill.something.up.with.it.P

hadazhdoołtééł

pl-3DO-4dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

haidééłbįįd

3DO-3-fill.something.up.with.it.P

hazhóó’ógo

Háadi niyaa hazlį́į́’?

where-at 2-under area-grow.P

Hoozdohgóó daats’í deeshááł ’éí doodaii’ Be’eldííldahsínilgóó deeshááł.

Phoenix-toward maybe 1-walk.F or Albuquerque-toward 1-walk.F

háínígeed

3DO-2-dig.it.out.P

jííshóó’

3DO-4-brush/comb.it.P

k’ad

k’asídą́ą́’

Kǫ’ ’ayóigo bee n’deezdíín ndi doo shiníłdoi da.

fire very 3-with 3-sheds.light.P but NEG 1-3-warm.SPN NEG

Na’nishkaadgo nídíshchííyaagi hanáshyį́į́h ńt’éé’ ’iiłhaazh lá, t’ah nít’éé’ shilééchąą’í ch’ééshinísid.

1-herd.I-GO pinetree-under-at 1-rest.I past 1-slept.P DISC all.of.sudden 1-dog 1-woke.up.P

Naakaii bizaad jółta’ le’ dzinízingo dzizdá.

mexican language 4-read.I wish 4-wish.O-GO 4-sit.P

niłbéézh

3DO-2-boil.it.I

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R

Sháahsita’gi yihę́ęsgo tsin-ts’ósí bee yích’id.

1-point.between.shoulder.blades 3-itch.I-GO stick 3-with 3-1-scratch.P

Shicheii haastihgo łáháda ninálnish.

1-grandfather 3-become.old.P-GO seldom 3-work.R

Shimá bighangóó náshdáahgo łééchąą’í baná’ástso’.

1-mother 3-house-toward again-1-go-GO dog 3-again-1-feed.R

Shiye’ bicheii yi’ká ’análwo’dooleeł biniiyé ba’niłtį́į́́ nt’éé’ sits’ą́ą́’ yił nikidíńiit’ą́ą́zh. (YM 1987:632)

1-son 3-grand.father for 3-1-help.F for 3-loan for 1-away with 2-dpl.walk.P

Shizhé’é nihwiiłdlaadgo bikéé’ naad’ ’adaashjaah łeh.

1-father 3-3-plow.I-GO 3-behind corn 3Pl-1-drop.I Cust.

Shínaaí chidí b dah diilwodgo bizánághah góne’ łeezh ’adzíísi’.

older.brother car 3-with up 3-run.I-GO 3-around areal-in dust 3-trail.P

Shínaaí tł’éédą́ą́’ hááhgóóshį́į́ Bilagáanak’ehjí bitsąąh yáłti’.

1-brother night-last somehow English 3-sleep 3-talk.P

t’áá ’íiyisíí

Tówónaanígóó ch’aazhdóya’ laanaa.

overseas-to 3-1-travel.O hope

yishą́

3DO-1-eat.it.I

yíní’aal

3DO-2-chew.it.P

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P

Łį́į́’ bik’i dah ’ashishnííł.

horse 3-on up 3-1-saddle.I