Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’éégo ’éí chizh niléí keehaidi ninahdahiigééh nt’éé’.

autumn-GO that wood over.there winter.camp-at pl-3-1-unload.P past

’Akóyaa ’adah, t’áá baa ’áhólchįįh.

there-down down, just 3-to 2-aware.NI

’Ashkii yázhí éí bimá kingóó yił yi’ash.

boy little TOP 3-mother store-to 3-with 3-walk.du.Prog

’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ bá nida’deeshjoł.

from.there 1-return.P-GO horse 3-for pl-1-set.out.NCM.F

’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R

’Áłchíní hastą́ą́ binidááhaidóó deigo hodees’áago t’áá ’ałtso da’ółta’go yá’át’ééh.

children six 3-year.P-from up areal-extend.NP all pl-3-study.NI-GO 3-good.N

*Nidlóóhísh doodaii’ doo sha’shin nidlóoh da?

2-cold.X-Q or NEG perhaps 2-cold.X-Q NEG

-de

-jigo

-k’eh + -jí

-tsąąh

Béégashii báháchxį’go bik’ee neeshchééł.

cattle 3-become.angry.I-GO 3-on.account.of 1-flee.Prog

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

Bich’ijí nishłį́.

3-toward-side 1-be.NI

Chidí ’anáshdlééh, háálá doo naalnish da.

car 3-1-repair.I because NEG 3-work.I NEG

Chidí ’ániidígíí naháłnii’ nít’éé’ bee lą́ą́ shąąh háájil.

car new-ÍGÍÍ One 3-1-buy.P-GO 3-with many 1-on 3-charge.P

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?

airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.P

Chidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.

car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P

dajiłbéézh

pl-3DO-4dpl-boil.it.I

deidoołbish

pl-3DO-3dpl-boil.it.F

didadidoołjah

pl-3DO-2dpl-start.fire.F

ha’át’éédę́ę́’

ha’át’íí

hadajizgeed

pl-3DO-4dpl-dig.it.out.P

hadanoołchaad

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadééłbįįd

3DO-1-fill.something.up.with.it.P

Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.

winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GO

hajiłgéésh

3DO-4-cut.it.out.I

hajíígeed

3DO-4-dig.it.out.P

hazhdééłbįįd

3DO-4-fill.something.up.with.it.P

hazhniłchaad

3DO-4-card.it.(as.in.wool).I

Há’át’íí lá hastiin dóó ’at’ééd ’áyiilaa?

what Q man and girl 3-3-make.P

Háadi lá ’ádeiit’į́?

where-at Q pl-3-be

Háadish nichidí nííníłbą́ą́z?

where-at-Q 2-car 3-2-.park.P

jididoołhįh

3DO-4-melt.it.F

Joe dóó Louise dóó Kii dahataał.

Joe and Louise and Kii pl-3-sing.CI

k’asdą́ą́’

Kin Łánídi daats’í ’éí doodago Bee’eldííldahsinildiísh naniná?

Flagstaff-at perhaps or Albuquerque-at-Q 2-go.around.CI

Mary ha’át’íí nayiisnii’?

Mary what 3-3-buy.P

Nidlóóhísh doodaii’ doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.I-Q or neg perhaps 2-cold.I neg

niyą́

3DO-2-eat.it.I

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R

Shideezhí náneeskaadí ’ánáánéídlééh.

1-younger.sister tortilla 3-3-make.R

Shí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.

I TOP just work-from town-to 1-go.I

T’áá ch’ééh ’ásht’į́įgo bįįh biyaaghah ’eelwod.

just in.vain 1-act.NI-GO deer 3-around.corner 3- run.away.P

Tó bidinínáágóó ni’ bikáá’ hasé’éél.

water 3-opposite-toward land 3-on 1-float.P

Tsé bikáa’gi béésh dah si’ą́.

rock 3-on-at knife up 3-sit.SNP

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

Yiską́ągo Bee’eldííldahsinilgóó ’adeesdee’.

tomorrow Albuquerque-to 4-PL.underway.F

Yiłką́ą́dą́ą́’ n’diish’na áádóó ’olta’goo dah diiyá. (YM 1987:764)

Dawn.last 1-got.up and school.GOO off.to 1-walk.P