An example search has returned 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah ’atah ’adishdiłgo ’i’íí’ą́.

yesterday 1-for 3-passing down 1-play.stick.dice.RI evening

’Ak’éégo ’éí chizh niléí keehaidi ninahdahiigééh nt’éé’.

autumn-GO that wood over.there winter.camp-at pl-3-1-unload.P past

’Aseezį́ binaaltsoos biníkádinishchid.

gossip 3-paper 3-through-1-stick.finger.P
listenloadingplaying

I stuck my finger (hand) through the newspaper.

’Ałk’idą́ą́’ dahane’ yę́ę k’ad ’índa baa nídahane’.

past pl-3.tell.story.I old now until.now 3-for pl-3.tell.story.I

’áko shį́į́ ’índa

CONJ

’Áłtsé biba’ dooleeł ’áko shį́į́ ’índa nihił dah adidoolwoł.

first 3.for will until then only 1.with start 3-drive.F
listenloadingplaying

We’ll wait for them, only then will we start to drive away.

bik’ídédiz

3DO-1-wrap.it.around.it.P

Ch’ah ’éí doodaii’ nák’ee sinilí łizhinígíí daats’í nee hólǫ́’?

hat or sunglasses perhaps 2-with 4-exist.NI
listenloadingplaying

Do you have a hat or sunglasses? / Maybe you have a hat or sunglasses.

Chidí łizhinígíí doodago łigaaígíí daats’í nahideeshnih?

car black-nom or white-nom perhaps 3-2-buy.F

Chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI
listenloadingplaying

Does s/he have a car or do you have a car?

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P
listenloadingplaying

Last Sunday I accompanied my older sister and her family down from the mountaintop.

dazhdoołbish

pl-3DO-4dpl-boil.it.F

deiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.I

deishóóh

pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.I

Dibé tóógóó neeshkał.

sheep water-toward 3-1-herd.Prog

didadidiiljah

pl-3DO-1dpl-start.fire.F

didííníłjéé’

3DO-2-start.fire.P

diidį́į́ł

3DO-1dpl-eat.it.F

Díí mósí yázhí hooghangóó nááshtééł.

this cat little home-towards 3-1-carry.Prog

doo --- le’ ’át’éégóó

listenloadingplaying

used with the optative mode to produce a meaning roughly equivalent to “proof against”

Dziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.

mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CI

Ha’át’íí lá neidiyoołnih lá?

what DISC 3-3-buy.F DISC
listenloadingplaying

What is she going to buy?

haa néelt’e’

listenloadingplaying

how much, how many, what quantity. [count]

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).I

hadiiltééł

3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

Hak’az ’ayóo bich’į’ sidziil.

cold really 3-towards 1-strength

Hastiin éí tsídii ła’ ’adah ’ayídzí’ą́.

man TOP bird INDEF down 3-3-knock.off.SRO.P

Hoozdodę́ę́’ Łééchąąłgaii bee nááshdááłgo Kinłánídi da’jiyání góne’ sédáago shiyaa haalwod lá.

Phoenix-from greyhound.bus 3-with 1-return.Prog-GO Flagstaff-at cafe into 1-sit.SPN-GO 1-under 3-run.P DISC

Jáan naalnishísh?

John 3-work.I-Q

jishóóh

3DO-4-brush/comb.it.I

K’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?

arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P

K’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół doo yę́ę ła’ damóo yę́ędą́ą́’ t’áadoo ’asétł’ǫ́ǫ da.

now half-toward 1-weave.Prog future past one Sunday when.past NEG 1-weave.P NEG

lá

listenloadingplaying

particle for content questions

Mósí dóó łeechą́ą́’ii’ baniłts’ood’ii’, bił hózhǫ́.

cat dog 3-1-feed.P-and 3-with 3-happy.NI

nishóóh

3DO-2-brush/comb.it.I

Sha’áłchíní béeso ’ashladiin baa nínil ńt’éé’ t’ááła’ajį́ ’ałtso yibadooskai.

1-children money 50 3-for 2-put.PlO.P past at-once all 3-3-exhaust.P

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.

1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.P

Shilééch’ąą’í bits’ąą ńdínésht’į́į́’.

1-dog 3-away.from 1-hide.P

Shilééchąą’í bikéé’ yishááł.

my.dog 3-following 1-go.Prog
listenloadingplaying

I’m walking along behind (following) my dog.

Shimósí yázhí tsin yąąh dah sidáago hádésh’na’ ńt’éé’ ’áłt’ąą hadanáálwod.

1-cat little tree 3-on up 3-sit.SPN-GO 1-climb.P but after.all 3-run.down.P

T’ah doo sha’áłchíní haleehę́ędą́ą́’ doozhǫǫgo shibéeso (sibéeso) hólǫ́ǫ́ ńt’éé’.

still NEG 1-children 3-be.born.I-past satisfactory 1-money 3-exist.NI past
listenloadingplaying

Before I acquired a family I had plenty of money.

T’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.

once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.P

Tsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P

woołhį́į́’

3DO-2dpl-melt.it.(snow).P

Yas Niłt’ees bini góne’ yas dajiłhį́į́h.

January 3-in 3-into snow Pl.4-melt.I
listenloadingplaying

In January you melt snow.

yishóóh

3DO-1-brush/comb.it.I

yiyííyą́ą́’

3DO-3-eat.it.P

yíní’aal

3DO-2-chew.it.P

łáháda