Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

ʼÁłah ʼaleehdi ʼamá bééhániih daats'í bá ’ádazhniiyą́ą́’? ʼÁko daatsʼí nímasii łaʼ ʼakǫ́ǫ́ dííkááł.

group gathering-at mother 3-3-remember perhaps 3-for 4-pl-eat.P so perhaps potatoes some there 3-2-take.OC.F

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin díínii’.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.P

’Ashkii yázhí éí bimá kingóó yił yi’ash.

boy little TOP 3-mother store-to 3-with 3-walk.du.Prog

’Atsį’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?

meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

'Aghaa’ daołgááh.

wool pl-3-2dpl-make.white.I

Bibee’eldǫǫh haiyííłhan’ii’ ’bįįh yił ’adeesdǫǫh.

gun 3-jerk.out.P-and deer 3-shot.P

bik’ídazhdeezdiz

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.P

Bįįh b da’doołdǫǫh.

deer 3-with pl-2dpl-shoot.I

Ch’iyáán ’íishłaa ’áádóó da’iidą́ą́’.

food 3-1-make.P CONJ 1Pl-eat.P

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo baa ’áhonissin da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫd bik’i’diitą́.

formerly Navajo language research NEG 3-about 1-aware.CI NEG | now TOP at.least 3-of-1-understand.P

Ch’ééh la’ baa ntséskees.

in.vain puzzlement 3-about 1-think.I

deiyą́

pl-3DO-3dpl-eat.it.I

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

dideididoołjah

pl-3DO-3dpl-start.fire.F

didiilyįh

3DO-1dpl-melt.it.F

Doo hanii ni ’ałdó’ nilį́į́’ bik’i dah ’íníił da.

NEG contrary 2 also 2-horse 3-on up saddle 3-2-put.PlO.I NEG

dołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.I

Ha’át’íí neidiyoołnih nínízin?

who 3-3-buy.F 2-think.NI

hadasiigeed

pl-3DO-1dpl-dig.it.out.P

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ nishishnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.P past neg 1-with 3-good.N neg

hajííłgizh

3DO-4-cut.it.out.P

haniilchaad

3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).P

jiłbéézh

3DO-4-boil.it.I

joodlą́ą́’

3DO-4-drink.it.P

Naaltsoos yiníshta’go shíni’ shaa ’áyiilaa.

book 3-1-read.I-GO 1-mind 1-for 3-3-make.P

Naʼahóóhai baa nídiikai ʼakó ʼakʼidahiʼniłí bee shí ʼadíílwoł.

rodeo 3-about 1pl-do.F so saddle.blanket 3-with 1-after 2-help.F

Naʼazhǫǫshgóó dooʼáazhgo nihikééʼ ʼiih deeshwoł.

casino-GÓÓ 2du-go.F-GO 2pl-behind 3-into 1-run.F

Ne’eshłééh. T’áá ká nóólk’oł.

2-1-copy.I 2-blink.O

Ni’éé’ náníłkad.

2-clothes 3-2-sew.I

Nibéézh bee hane’ doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

nidasiilkáá’

pl-3DO-1dpl-investigate.it.P

nidazhdooleeł

pl-3DO-4dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

nideilé

pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

nidííleeł

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.F

nisíníłkáá’

3DO-2-investigate.it.P

Shicheii béeso bideená naalnish.

1-grandfather money 3-exchange.for 3-work.I

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shił dó’eeł!

1-with 3-float.O
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

T’ah doo ashą́ą da.

not.yet 1-eat.I NEG

T’ahádą́ą́’ dah ’ayítł’óh.

before.thus up 3-2-loom.set.I

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

italic highlight particle_0" aria-label="zaashchíín">T’áadoo ’iishxáshí łį́į́’ tł’oh bá niníłjool.

before 1-sleep.(I)NEG horse for 2-1-give.(P)NCM

italic highlight particle_0" aria-label="zaashchíín">T’áadoo yéego ’aho’niiłtįįhí chizh lą’ígo yah ’ahideeshjih.before very start-rain.(F)NEG wood many-GO up

before very rain-hard-(F)NEG wood many.GO up ser-1-bring.in(F)

Tóbąąhgóó yishtł’ééł.

river-toward 1-run.Prog

Yishdlosh le’.

peg-1-trot.Prog LE’
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

“Níléí dził binaagóó ’ahééh hi’díníilchééł”, ní jiní ma’ii.

yonder.there mountain 3-around-GÓÓ around 2-du-run.F 3-say.P 4-say.P coyote

“Níléí dził binaagóó ’ahééh hi’díníilchééł”, ní jiní ma’ii.

yonder.there mountain 3-around-GÓÓ around 2-du-run.F 3-say.P 4-say.P coyote